Lingua Latina Per Se Illustrata Pars i Exercitia Latina i 150907013807 Lva1 App6892 Text

Hans H. 0rberg LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA Pars I Familia Romana Exercitia Latina I Hans H. 0rberg LINGVA L

Views 824 Downloads 17 File size 4MB

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Recommend stories

Citation preview

Hans H. 0rberg

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA

Pars

I

Familia

Romana

Exercitia Latina I

Hans H. 0rberg

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA

Pars

I

Familia

Romana

Exercitia Latina I

Hans 0rberg 'foCUS Publishing R. Pullins Co.

Newburyport,

MA

)

)

LINGVA LATINA PER SE ILLY STRATA Pars

Familia

I:

Romana (978-1-58510-201-3);

hard cover (978-1-58510-238-5)

Latine Disco: Student’s Manual (978-1-58510-050-7)

Grammatica Latina (978-1-58510-223-5) Exercitia Latina

(978-1-58510-212-9)

I

Latin-English Vocabulary (978- 1 -585 1 0-049- 1

CD-ROM for PC (87-90696-08-5) CD-ROM for PC (978-87-90696-10-8)

Lingva Latina: Familia Romana "

Exercitia Latina

I

Pars

Roma Aeterna

II:

(978-1-58510-233-4); hardcover (978-1-585 10-314-0) Exercitia Latina

II

(978-1-58510-067-5)

Indices (87-997016-9-3) Instructions for Part

II

(978- 1 -585 1 0-055-2)

Latin-English Vocabulary (978-1-585 1 0-052- 1

Lingva Latina:

Roma Aeterna CD-ROM

Exercitia Latina

II

CD-ROM for PC

For

PC

(87-90696-09-3)

(978-87-90696-12-2)

Ancillaries:

CD-ROM for Mac,

Romana, Roma Aeterna. Exercitia Latina I & II (978-87-90696-13-9) Caesaris: Commentarii De Bello Gallico (87-90696-06-9) Colloqvia Personarvm (978-1-58510-156-6) Menaechmi ex Plavti Comoedia (1-5851 0-05 1 -X Vergilii Maronis: Aeneis, Libros I et IV (978-87-90696-17-7) Petronivs: Cena Trimalchionis (87-90696-04-2) Plavtus: Amphitryo (87-997016-7-7)

contains Familia

P.

Sallustius

& Cicero:

Catilina (87-90696-11-5)

Sermones Romani (97-90696-07-7) For College Students:

Lingva Latina:

A

College Companion (978- 1 -585 10-1 91-7)

For further information on the complete

Copyright

ISBN ISBN

©

series

and new

titles, visit

www.pullins.com.

2005 Hans 0rberg

10:

1-58510-212-1

13:

978-1-58510-212-9

Distributed by Focus Publishing

pullins.com) with permission of

/ R Pullins Company, PO Box 369, Newburyport, MA 01950 (www. Domus Latina. All rights reserved. No part of this publication may be

produced, stored in a retrieval system, produced on stage or otherwise performed, transmitted by any

means, electronic, mechanical, by photocopying, recording, or by any other media or means without prior written permission of the publisher.

15 14 13 12 11

0310BB

10 9 8 7 6

INDEX LECTIONVM Cap.

Cap.

I

Lectio

I:

ex. 1-3

ex. 4-7

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

8-10

Lectio grammatica: ex. 11

Cap.

I:

ex. 5-9

II:

Lectio

III: ex.

10-11

Lectio grammatica: ex. 12-13

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

3

Lectio grammatica: ex. 11

Lectio

II:

Lectio

III:

ex. 3-5 ex.

6-9

Lectio grammatica: ex. 10

I:

Lectio

II:

ex. 5-9

Lectio grammatica: ex. 10-11

Lectio

4

Lectio

II:

6

Lectio

III: ex.

6

Lectio grammatica: ex. 12-13

ex. 1-5

II:

ex. 1-4

I:

7

Lectio

II:

8

Lectio

III: ex.

9

Lectio grammatica: ex. 17-20

ex. 5-12

ex. 6-8

ex. 1-5

I:

Lectio

II:

ex. 6-11

Lectio grammatica: ex. 12

Lectio

I:

11

Lectio

II:

12

Lectio

III: ex.

ex. 1-3

4-6

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex.

7-10

Lectio grammatica: ex. 11

Cap.

14

Lectio

I:

15

Lectio

II:

16

ex. 5-8

9-11

ex. 1-4 ex. 5-7

Lectio

II:

Lectio

III:

ex. 1-3 ex.

III:

4-6

ex. 7-10

Lectio grammatica: ex. 11

34 35

36 37

38 39 41

43

Cap.

19

Lectio

I:

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

19

20

ex. 1-3 ex.

4-6

22

Lectio

I:

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex. 1-3 ex. 4-7

24

Cap. XVII

Lectio grammatica: ex. 12-15

25

Lectio

I:

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex. 1-5

II:

ex.

6-8

Lectio grammatica: ex. 9-11

27 28 29

8-11

Lectio grammatica: ex. 12

ex. 8-11

Cap. IX

47

48

48 49 50 52

52

53

54 55

XVI

Cap.

23

7-9

Lectio grammatica: ex. 10

21

22

44 46

XV

18

Cap. VIII

Lectio

33

XIV

13

Cap. VII

I:

13-16

ex. 1-4

10

Lectio

Lectio

Lectio

8-11

Lectio

Cap. VI

I:

ex. 5-7

Lectio grammatica: ex. 12

Lectio grammatica: ex. 9-11

Lectio

I:

7

V

I:

31

32

Cap. XIII ex. 1-4

Lectio

Lectio

ex. 1-4

4

Cap. IV

Lectio

8-10

30

Cap. XII ex. 1-2

I:

I:

ex. 4-7

1

Ill

Lectio

Lectio

ex. 1-3

I:

Cap. XI ex. 1-4

Lectio

Cap.

X

Lectio

2

II

Lectio

Cap.

1

ex. 1-3 ex. 4-7

8-11

Lectio grammatica: ex. 12

56 57 58

59

59

60 62 63

Cap. XVIII

Cap.

ex. 1-5

Lectio

I:

Lectio

II:

Lectio

III:

ex. 6-11 ex. 12-14

Lectio grammatica: ex. 15-16

Cap.

I:

65

Lectio

II:

67

Lectio

III: ex.

68

Lectio grammatica: ex. 11-12

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex. 5-7

8-11

Lectio grammatica: ex. 12

Lectio

II:

Lectio

III: ex,

ex. 5-7

8-10

Lectio grammatica: ex. 11

I:

69

Lectio

II:

70

Lectio

III: ex.

72

Lectio grammatica: ex. 11-12

Lectio

I:

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex. 5-8

9-12

Lectio grammatica: ex. 13-14

Lectio grammatica: ex. 8-10

I:

ex. 1-3

ex. 4-6

II:

Lectio

III: ex.

7-11

Lectio grammatica: ex. 12-13

III: ex.

76

Lectio grammatica: ex. 11

Lectio

II:

ex. 5-8

Lectio grammatica: ex. 9-10

Cap.

Lectio

I:

ex. 1-2

I:

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex. 3-5

6-9

Lectio grammatica: ex. 10-11

ex. 1-3

I:

Lectio

II:

Lectio

III:

ex.

ex. 1-3 ex. 4-7

78

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

81

Lectio grammatica: ex. 12-13

103

8-11

ex. 1-3

Lectio

I:

83

Lectio

II:

84

Lectio

III: ex.

4-6

ex.

Cap.

86

Lectio

I:

87

Lectio

II:

88

Lectio

III: ex.

7-10

ex. 1-2

ex. 3-6

4-6

Cap.

90

Lectio

I:

92

Lectio

II:

7-11

Lectio

III: ex.

ex. 7-9

Lectio grammatica: ex. 10-11

ex. 1-3

4-6

ex.

7-11

Lectio grammatica: ex. 12-14

108

109

no 111

113

113 114

115 116

117

118

119

120

121 121

123

124

125 126 127 129

XXXIV

93

Cap.

94

Lectio

I:

95

Lectio

II:

Lectio

III: ex.

ex. 1-3

ex.

4-6 7-9

Lectio grammatica: ex. 10-11

Cap.

107

XXXIII

89

96 97

106

XXXII

85

93

104

XXXI

82

XXVI

Lectio

7-10

79

XXV

Lectio

Cap.

ex.

Lectio grammatica: ex. 12-13

ex. 1-4

I:

101

102

XXX

76

XXIV

Lectio

4-6

II:

Lectio grammatica: ex. 11-12

Lectio

Cap.

ex. 1-3

Lectio

Cap. XXIII Lectio

7-10

Lectio

Cap.

ex. 5-7

4-6

ex.

74

Cap. XXII ex. 1-4

ex. 1-3

75

Cap.

ex. 1-4

I:

II:

100

XXIX

73

XXI

Lectio

Lectio

7-10

Lectio

Cap. ex. 1-4

I:

I:

4-6

ex.

68

XX

Lectio

Lectio

ex. 1-3

Cap. XXVIII

ex. 1-4

I:

Cap.

Lectio

XIX

Lectio

Cap.

XXVII

64

130 131

132

133

XXXV

98

Lectio

I:

99

Lectio

II:

ex.

1

134

ex. 2

134

Lectio grammatica: ex. 3

135

In

omni

sine

disciplina informa est artis praeceptio

summa assiduitate exercitationis (Rhetorica

ad Herennium

III.40)

NOTAE ablativus

abl.

acc.

accusatlvus

act.

actlvum

adi.

adiectivum

adv.

adverbium

cet.

ceterl -ae -a

comp,

comparativus

coni,

coniunctlvus

dat.

dativus

decl.

declinatio

dep.

deponens

ex.

exercitium

fut.

femininum futurum

gen.

genetivus

imp.

imperativus

imperf.

imperfectum

fern.

f.,

ind.

indicativus

inf.

infinitivus

m., masc.

n„ neutr.

masculinum neutrum

nom.

nominatlvus

P-

pagina

part.

participium

pass.

passlvum

perf.

perfectum

pers.

persona

plur., pi.

pluralis

plOsquamperf.

plusquamperfectum

pos.

positivus

praes.

praesens

sing., sg.

singularis

sup.

superlativus

voc.

vocativus

[

1,

1,

2 3 4 ,

2,3

,

]

coniugatio

persona

i,

i, ii,

in, iv

n, hi

thema praesentis thema perfectl thema supini finis

thematis

/

slve




Latinorum magnus

2.

ecce

titulus

?”

sunt centum servi.

ceterl -ae -a

pagina



centum. Familia

“Centum

Exercitium 11 duo 1.

Delia et Syra?”

Syra sunt ancillae

sunt Marcus et Quintus.”

est

antlquus

?”

Medus filius

Cornelius: “Estne

est. 4.

Ancilla et

domina vocabula

sunt; Insula

quoque

est.

5.

Oppidum

6.

Masculinum:

et

imperium vocabula

sunt; est.

7.

8.

vir

Roman

Femininum:/emiu Neutrum: imperi

Roman Roman

6

.

exemplum quoque

10-12

EXERCITIA

13/

CAP.

1-3

II / III

Exercitium 13 1

.

2. 3.

4. 5.

6.

lulius pater

Marcl est: Marcl

genetivus (gen.)

est.

quoque

lulius pater Iuliae est: Iuliae

singularis dominus servi est: servi dominus servorum est: servorum est Aemilia domina ancillae est: ancillae. Aemilia domina ancillarum estancill arum est lulius

est.

lulius

7.

Titulus capitult est familia

8.

Numerus

9.

Genetivus: singularis serv

capitul orum

romana

magnus

est:

Genetivus: singularis ancill

11.

Genetivus: singularis capital

plur.

masc.

-I

-drum

fern.

-ae

est.

-arum

neutr.

-I

-drum

capituli

:

est.

capitulorum est ,

10.

sing.

est.

pluralis serv ,

pluralis ancill pluralis capitul

,

CAPITVLVM TERTIVM

Cap. Ill

Lectio prima (versus 1-21)

Lectio I

Exercitium 1.

cantat

1

prima sunt

In

tres

:

“Lalla, lalla!” Iulia

2.

Iulia

3.

8.

Marcus laetus non est, Marcus Marcus Iuliam Iulia non cantat, sed “Hahahae!” Marcus Iulia: “Ubi est mater?” Iulia Aemiliam non “Mamma!” Iulia Aemiliam

9.

Aemilia

4. 5.

6. 7.

:

Marcus, Quintus.

iam

est.

Iratus laetus

est.

persona plorat

pulsat

:

ridet

scaena

:

venit

Exercitium 2 Marcus lull 2. Marcus Quint 1

Iulia,

videt

vocat

pulsat.

.

non

videt, sed

3.

Quintus: “Quid? Marcus puell

4.

Quintus Marc

5.

Iulia

non

6.

Iulia

Aemili

7.

Marcus

8.

Iulia:

Quintus Marc pulsat?”

Marcus pulsat Quint

pulsat, et

videt.

-um -am

me

videt Aemili

“Mamma!”

vocat:

pulsat.

Iratus Tuli

“Mamma! Marcus

pulsat!”

Lectio secunda (versus 22-48)

Lectio II

Exercitium 3 1.

et Marcus earn puls non cant sed plor Aemiliam non vid Iulia Aemiliam voc

Iulia cant

!

,

2.

Iam

3.

Iulia

4.

Aemilia ven

5.

Marcus respond

6.

Quintus Iulium voc

Iulia

,

;

et interrog :

“Pater

:

“Ubi

dorm

est lulius?” .”

neque Quintum aud

dorm

7.

lulius

8.

Marcus

rid

9.

Aemilia

Marcum verber

,

quia lulius non ven

7

-at

-et -it

CAP.

EXERCITIA 4-7

Ill

Exercitium 4 audit

1.

Aemilia Qulntum

:

cur

2.

Quintus

dormit

3.

Aemilia

earn

4.

Quintus

eum

5.

Aemilia: “Marcus puer

hie

6.

Quintus: “Pater non

est,

7.

Quintus Iulium vocat; Iulius Marcus: “Pater

neque

9.

Iulius

11.

respondet

12.

te

Aemilia

,

»

est.

Qulntum] non

.

te audit.”

audit

venit.

Marcum

Marcus plorat. Iulius Marcum Marcus non puer

:

tuxtax!

,

sed puer improbus

;

Exercitium 5 Exemplum: Cur Iulia cantat? Iulia Cur Marcus Iuliam pulsat? 1. 2. Cur Iulia plorat? 3. Cur Marcus rldet? 4. Cur Iulia non pulsat Marcum? 5. Cur Aemilia venit? 6. Cur Iulius Qulntum non audit? 7. Cur Marcum verberat Aemilia? 8. Cur Marcus plorat? 9. Cur venit Iulius?

verberat

pulsat.”

est Iulius?”

sed Marcus [:

neque

Qulntum non

Ubi

est!

8.

10.

Marcus

“Iulia plorat,

:

interrogat

quia

vocat.” Iulia plorat?”

improbus

probus

me vocat?”

“Quis

“Iulia

:

iam

Iulius

cantat quia laeta

non

est.

est.

...

cur? quia

...

...

...

...

...

...

...

...

Lectio tertia (versus 49-82)

Lectio III

Exercitium 6 1. Marc

-us

-um

-at

-a

-am

-et

2.

Iuli

eum

-it

3.

Iulia

pulsat, quia Iuli

Iuli

plorat, quia

Marcus

vocat. Aemili

Aemili

Quint

earn

4.

Aemili

me

5.

Quint

te

6.

Aemilia: “Ubi est Iulius?” Aemili

7.

Quint

8.

Iuli

9.

Aemili

venit.

videt et e

interrogat:

respondet: “Iuli

non videt.

Iuli

non

audit.

Marc

verberat.

Marc

11.

Iul

12.

Iulius Aemili

13.

Aemilia: “Marc

puer improb

14.

Quintus: “Marc

parv

15.

Iuli

Irat

16.

Iuli

est puell

plorat, quia

Marc

Aemili

verberat.

e

audit, et venit. et

Marc

et

Quint est.”

pulsat!”

puell

improb

puer

et Iuli

verberat.

prob

Exercitium 7 -us qui

-um

-at

quae

-am

-et

-a

1.

Puella

2.

Puer

3.

Iulia,

4.

Marcus,

5.

Puella

6.

Puer

cantat laeta

est.

puellam pulsat improbus

est.

-it

-us quern -a

quam

-us

-at

-a

-et -it

vocat?”

vocat: “Pater!”

Iuli

Quint Irata

“Quis

vocat.”

10.

i

cantat. pulsat.

e

cantat, puella

proba

est.

puer improbus est, puellam Marcus pulsat est Iulia. Marcus pulsat est Quintus.

8

et

puerum

pulsat.

videt.

EXERCITIA 8-10

7.

CAP.

parva puella

Tulia.

8.

Aemilia,

9.

Aemilia,

10.

Filins

est,

Aemiliam

11.

Quintus, Iulius,

13.

Marcus,

14.

Iulius,

15.

Puer

vocat.

Tulia vocat. venit.

mater

est llberornm. fllium

Aemilia verberat

12.

Ill

_

films prohns

est

improhnni verberat.

Marcus.

est. Tfilium vocat.

Quintus vocat, non

venit.

Aemilia verberat. plorat.

iam non dormit, puerurn

audit.

_ Iulius audit est Marcus.

Exercitium 8 1.

Quis Iuliam pulsat?

2.

Quis plorat?

3.

Quis

ridet?

quis?

...

-a

5.

6.

Quis venit?

7.

Quem Aemilia interrogat?

8.

Quis vocat Iulium?

9.

Quem Aemilia verberat?

10. 11.

12.

-um

quem?

...

Quem Quintus videt? Quem Iulia vocat?

4.

-us

...

-am

...

...

...

Quis iam plorat?

...

...

...

...

Quem audit Iulius? Quem Iulius verberat? ...

...

Exercitium 9 Iuliam pulsat? Marcus Iuliam pulsat.

quis?

quem?

3.

Marcum videt? Quintus Marcum videt. Quintus pulsat? Marcum Quintus pulsat.

4.

Aemiliam vocat?

5.

Aemilia interrogat? Quintum Aemilia interrogat.

6.

respondet? Quintus respondet.

7.

vocat Quintus? Iulium vocat Quintus.

8.

verberat Iulius?

1.

2.

Lectio 10.

grammatica

Iulia

Aemiliam

vocat.

Marcum verberat Iulius.

(versus 83-118)

Lectio grammatica

Exercitium 10 Exempla: Quintus Iulia

Marcum

Aemiliam

videt.

vocat.

Marcus Quintum non

Aemilia Iuliam audit.

1.

Quintus nominatlvus

est.

Marcum

2.

Quintum accusatlvus

est.

Quintus

3.

Iulia

4.

Iuliam

est.

nominatlvus (nom.)

est

accusatlvus (acc.)

est

.

Aemiliam

est.

videt.

:

Aemilia

masc.

est.

est.

5.

Nominatlvus: Marcus. Accusatlvus: Marc

6.

Nominatlvus: Aemilia. Accusatlvus: Aemili

7.

Accusatlvus: Iulium. Nominatlvus:

nom.

-us

acc.

-um

(-r)

fern.

Iuli

8.

Accusatlvus: Iuliam. Nominatlvus:

9.

Nominatlvus: puer improbus. Accusatlvus: puer

Iuli

Nominatlvus: parva puella. Accusatlvus: parv

improb. puell

9

nom.

-a

acc.

-am

EXERCITIA

CAP. IV

Cap.

IV

Lectio I

decern

duo

1-4

CAPITVLVM QVARTVM Lectio

prima

Exercitium 1. i = 2 ii = 3. hi = 4. iv = 10. 5. v = 6. vi = vii = 7. 8. vm = 9. ix = x =

(versus 1-43)

1

.

novem octo

quattuor

qulnque septem sex tres

Exercitium 2 =4

1.

+3=6

2.

2 +2 3

4 +4= 8

3.

5 + 5

4.

2

= 10 +3=5

5.

3

+ 4= 7

6.

4 + 5 = 9

7.

Quotsuntu etn? Quot Quot Quot Quot Quot Quot

sunt

iii

...

sunt iv et iv? sunt v et v? sunt

11

sunt

iii et

etn sunt

ii

et iii?

...

...

et in?

...

iv?

sunt iv et v?

...

...

Exercitium 3 In sacculo Iulii

abest absunt

1.

adest adsunt

2.

lulius

eius

3.

In sacculo

habet

4.

lulius

numerat

5.

lulius:

nummus

6.

lulius

pecunia

7.

In

rursus

8.

lulius:

in sacculo

multi

Iulii]

[:

pecuniam

“Ubi

est

vi,

vn,

vm,

ix, x.”

?”

“Quid? Decern

pecuniam suam numerat: Iulii non centum, sed servus meus?” lulius servum

9.

Medus non

abest;

“1, 11 , iii

x.”

decern

numml sunt. Davum non videt.

Medus

suus

10. 10. 11.

Davus venit. Iam duo Davus dominum

tacet

12.

lulius

tantum

13.

Davus non responded Davus

salve

sunt.

“1, 11 , iii, iv, v,

:

Davus

sacculus salutat

est.

pecuniam

servl

;

:

“Salve,

Davum salutat: “

,

domine!”

Dave! Ubi .

Exercitium 4 Quot personae adsunt in scaena prima? 1. 2. Quot virl et quot feminae adsunt? 3. Quid lulius in sacculo habet? ...

...

4.

Centumne numml

in sacculo sunt?

5.

Adestne Davus?

6.

Quot

servl adsunt?

7.

Quis

est servus qul adest?

8. 9.

...

...

Quern vocat Medus? Quern Davus salutat? Quot servl iam adsunt? ...

...

...

10

...

ceterl servl

...

...

est

pecunia mea?”

EXERCITIA 5-8

CAP. IV

Lectio secunda (versus 44-98)

Lectio II

Exercitium 5 Exempla: Iulius pecuniam suam numerat.

Medus pecuniam 1.

Ubi

2.

Iulius

est

pecunia

3.

4.

Adestne servus

5.

Iulius

6. 7.

8. 9.

Iulii]

pecuni am eius

Iulii] videt.

sacculj££ eius

sacculum eius

adest.

videt.

in sacculo eius

pecuniam suam

salutat,

mensa ponit. In sacculo pecunia non est: sacculus Davus nullam pecuniam in sacculo habet. Iulius

11.

Iulius:

-6

pecunia eius

ponit.

Servus

servum

eius

suum -am

habet. in sacculo est.

mensa [:

Davus venit et dominum Davus sacculum

10.

12.

in

Iulii?

[:

Pecunia

Iulii?

pecuniam Aemilia pecuniam

eius

sacculum suum

in

unum nummum in sacculo

[:

vacuus

in sacculfl suo

est.

Davi] ponit.

“Sume sacculum tuum!” Davus sacculum Medus non pecuniam, sed Iulii in sacculo

sumit. habet.

Exercitium 6 1.

Medus Davum

!” “Dav interrogat: “Quid est, Med

vocat:

3.

Davus Medum Medus: “St! Tace, Dav

4.

Servus

5.

Dominus servum salutat:

2.

!

dominum salutat: “Ubi

est

?”

Dominus adest.” !” domin

“Salve,

!”

“Salve, serv ?”

pecunia mea, Dav

6.

Iulius:

7.

Davus: “Ecce sacculus meus, domin

8.

Iulius: “Discede,

9.

Iulius

bon

!”

serv

Medum vocat: “Med



!

Veni, improb

!”

serv

10. Exercitium 7 1.

2.

Iulius

Medum interrogat:

“Ubi sunt

verbum respondet. Medus Davum

:



“In sacculo Davi sunt

Davus:

4.

In sacculo Davi nulla pecunia

5.

Davus servus

6.

Iulius

8. 9.

mei?” Medus

accusat

baculum

3.

7.

nummi

sacculus meus.” est:

nummi tul!”

Davus sacculum suum

sacculus

bonus

in

ponit.

[= probus] est.

unum nummum in

discedit

ecce

est.

is

sacculo Davi

mensa

Davus laetus sacculum suum et Quid Medus videt in mensa? Medus Iulii videt. Medus baculum, in mensa est, videt et discedit. Medus discedit, quia pecuniam dominl habet.

nullus

ponit

quod sumit vacuus

Exercitium 8 1.

2. 3.

4. 5.

6.

Iulius:

“Davum voc

Medus Davum voc

,

:

Mede!” !”

“Dave, ven

Davus ven

Medus: “Salut dominum!” Davus dominum salut Dominus: “Tac et aud serve!” Servus tac et aud Dominus: “Respond serve!” Servus respond !” Servus sacculum suum Dominus: “Sacculum tuum in mensa pon mensa pon

7.

Servus: “Vid

8.

vacuum vid Dominus: “Sum sum et disced

domine: sacculus meus vacuus

sacculum tuum

et

disced

11

est.”

!”

in

Dominus sacculum Servus sacculum

suum

[1]

-a

-at

[2]

-e

-et

[3]

-e

-it

[4]

-I

-it

EXERCITIA

CAP. IV

Exercitium 9 Quot personae adsunt 1. 2. 3.

4. 5.

10. 6. 7.

8. 9.

Quem Medus accusat?

in scaena secunda?

Quid Davus in mensa ponit? Quot nummi in sacculd Davi sunt? Estne Davus servus improbus? Cur Davus laetus discedit? Quid Medus videt in mensa? Adestne Medus in scaena tertia? Cur Medus abest? ...

grammatica

...

...

...

...

...

...

Num Medus servus probus est? Lectio

...

...

...

Lectio grammatica (versus 99-122)

Exercitium 10 Exempla: Medus Servus

Davum

vocat: “Dave!”

dominum

saliitat: "Salve,

vocativus (voc.)

1.

nom.

2.

Dave non nominativus, sed Domine quoque

3.

Nominativus: Davus. Vocativus: Dav

-us

voc. -e

est. est.

4.

Nominatlvus: dominus. Vocativus: domin

5.

Vocativus: Mede. Nominativus:

6.

Nominativus: servus. Vocativus: serv

Med

7.

Nominativus: Marcus. Vocativus: Marc

8.

Vocativus: Quinte. Nominativus: Quint

9.

Nominativus:

-us.

domine!”

Vocativus:

-

Exercitium 11 Exempla: Dominus: "Saluta me!” Servus dominum

Dominus: "Tace et audi!” Servus facet et audit Dominus: “Discede, serve!” Servus discedit

imperatlvus (imp.) indicativus (ind.) [1]

[2]

imp. -a at

ind.

-

imp.

-e

ind. -et [3]

[4]

1.

Saliitat indicativus est. Saluta est

2.

Tacet et audit

3.

Tace et audi non indicativus, sed

4.

Discede quoque

non imperatlvus, sed

est.

est.

est.

Discedit

5.

Indicativus: vocat. Imperatlvus: voc

ind. -it

6.

Indicativus: videt. Imperatlvus: vid

imp.

-f

7.

Imperatlvus: pone. Indicativus: pon

ind.

-it

8.

Imperatlvus: veni. Indicativus: ven

9.

Indicativus: audit. Imperatlvus:

aud

10.

Indicativus: sumit. Imperatlvus:

sum

11.

Indicativus:

-at.

Imperatlvus:

-

12.

Indicativus:

-et.

Imperatlvus:

-

13.

Imperatlvus:

-e.

14.

Imperatlvus.

-i.

imp.

-e

saliitat.

Indicativus:

Indicativus:

12

-

est.

9-11

EXERCITIA

CAP.

1-3

CAPITVLVM QVINTVM Lectio

prima

Exercitium

(versus 1-46)

abest;

2.

Serv

absunt;

Ancill

Ancill

5.

Marc

Quint

et

non un

6.

Iulius

7.

Iiilia fili

8.

Iulius

non duas

9.

Iulius

numm

10.

Iulius

vocat.

vocat. vocat.

vocat. Iulii sunt.

flli

flli

sed duos

,

flli

habet.

flli

habet.

12.

flli

,

sed un

numerat: in sacculo sunt decern

su

numm numm numm

in sacculo

Bacul

Iulius interrogat.

15.

In horto sunt mult

16.

Iulia

in sacculo

Davi

mult

ros

ros

et

-ae

-am

-as

-um

-a

numm

et

mult

mult

habet.

videt.

respondet. llli

videt in horto.

llli

amat

Iulius in

magna

aqua

habitat.

magnam villam cum magno

Iulius

3.

Iulius

4.

In horto sunt multae

5.

Hortus

habet.

atrium

cubiculum

familia sua in villa et

cum

multa

7.

magnus et Nasus Syrae non pulcher, sed non est, quia Syra femina

8.

Iulius

ea

Iulii est

10.

Aemiliam Iulius non In villa duo

11.

In atrio nullae

sunt.

12.

Impluvium

est.

13.

In

14.

Iulia in

,

,

sed et

in est

etiam

est.

magnum et foedum pulchra

quia

cum magna

et

habet.

proba femina

familia in villa habitat.

fenestra

foedus

hortus lilium

In impluvio

nasus

est.

parvus hortus.

parvo

est.

habitat

multae fenestrae sunt.

ostium

Marcus

dormit;

parvo cubiculo dormit.

[=

M. quoque]

in

peristylum pulcher rosa

Exercitium 3 1.

-a

est.

habet. Iulius mult

Iulii in

2.

9.

-os

numm

Exercitium 2

6.

-I

-um

Davi ponit.

mensa est; Medus bacul Medus null verb

13.

14.

1.

-us

Iulii est.

un Iam un Davus un

11.

Lectio I

dominus serv dominus serv abest; domina ancill absunt; domina ancill

Serv

3.

V

1

1.

4.

Cap.

solus

Iulius in villa habit villa

2.

Iulius et Aemilia in villa habit

3.

Aemilia tres liberos hab

4.

Iulius et Aemilia tres liberos

am

.

hab

5.

Aemilia Iulium

6.

Iulius et Aemilia liberos suos

7.

Servi

8.

Dominus imper

9.

Puella cant

dominum

et Iulius

salut

et ;

Marcus

11.

Iulius et Aemilia in

Aemiliam

am

am dominus servos

salut

servi par

Pueri non cant

10.

.

,

sed rid

dorm magno cubiculo dorm

in parvo cubiculo

.

13

[1]

-at

-ant

[2]

-et

-ent

[4]

-it

-iunt

V

CAP.

V

EXERCITIA 4-6

Exercitium 4 1.

Iulius in

magn

2.

Iulius et

Aemilia

3.

Iulius villam

4.

In hort

5.

Iulius

6.

In

multae

In

9.

Iulius villam

Italiae

vill

villae

In

11.

Iulius

12.

Marcus

magna

in

et serv

habitant.

vill

ros

hort

sunt.

atri

in

impluvi

magn

Quintus in parv

Iulius?

habet.

atri

est; in

cum Aemili et

atria sunt.

est aqua.

cubicul

dormit.

dormiunt.

cubicul

...

Num Iulius solus habitat?

...

5.

Quot Alios et quot Alias habet Quot servos habet? Ubi sunt rosae et lilia?

6.

Ubi

Iulius?

...

...

...

est

impluvium?

...

8.

Quot fenestrae in atrio sunt? Ubi dormit Quintus?

9.

ServI ubi dormiunt?

10.

Estne Iulius in villa?

11.

Estne Aemilia in oppido

12.

Solane est Aemilia in peristylo?

7.

cum liber

habet.

cum magn

cum magn

impluvium

10.

4.

et

et Iuli

villarum sunt rosae.

In hort

Exercitium 5 1. Ubi habitat

Lectio II

hort

hortum habet cum mult

Itali

7.

3.

Aemili

Quint

et

multae rosae sunt.

8.

2.

cum

habitat

vill

cum Marc cum magn

...

...

...

...

cum viro suo?

...

...

Lectio secunda (versus 47-105)

Exercitium 6 is

ii

ea

eae ea

id

1.

2. 3.

eum

eos eas

4.

eius

eorum earum

6.

eo

ils

8.

earn

5.

7.

ea 9.

10. 11.

Medus servus est; dominus est Iulius. Medus et Davus servi sunt; dominus est Iulius. Servi dominum suum vident et salutant. Dominus servos suos videt et salutat. Syra ancilla est; domina est Aemilia. Syra et Delia ancillae sunt; domina est Aemilia. Ancillae dominam suam vident et salutant. Domina ancillas suas videt et salutat. Estne sola Aemilia? sola non est, liberl cum sunt. Estne solus Iulius? Neque solus est, servi cum sunt. Suntne ancillae cum Aemilia? cum domina non sunt.

cum

14.

Iulia in peristylo est; mater Ubi sunt pueri? quoque Liberl soli non sunt: mater

15.

Hortus pulcher

16.

Estne pulchrum peristylum?

17.

Villa

18.

Servi in cubiculls dormiunt; cubicula

19.

Suntne parva cubicula llberorum?

12. 13.

est.

in peristylo sunt.

cum

est

neque

ab

disced it.

hortus

est,

sunt multae rosae.

in

quoque pulchrum

est; in

parvus

est.

magna

est;

in

sunt multa cubicula.

14

non magna quoque parva

sunt.

sunt.

EXERCITIA

7-9

CAP.

V

Exercitium 7 1.

Iulia

ab Aemilia disced

;

2.

Aemilia imperat: “Iuliam voc

3.

Puerl Iuliam voc_

4.

Iulia eos

5.

Iulia

Puerl Iuliam aud_

7.

Quintus: “Carp

cum qulnque

,

[1]

puerl!”

Ven.

i”

[2]

neque ven

“Marce et Qulnte! Ven_ neque ab Aemilia disced.

[3]

rosas, Iulia!” Iulia rosas carp

.

“Vid

rosas metis,

Iulia:

9.

Puerl rosas vid

11.

.

non disced.

et

ex horto ven_

[4]

rosis.

8.

10.

.

pueros voc

6.

“Iulia!

:

non aud_

puerl

mamma!

Vid

-a

-ate

-at

-ant

-e

-ete

-et

-ent

-e

-ite

-it

-unt

-I

-ite

-it

-iunt

puerl!’

,

Aemilia: “Ecce puella pulchra!”

“Aud Marce et Qulnte!” Marcus: “Mater nasum tuum foedum non vid Iulia:

,

Marcus rid Marcus

12.

Iulia plor

13.

Marcus non

14.

Aemilia: “Tac

15.

Iulia:

16.

Quid ag_

17.

Aemilia: “Disced.

tac.

.

“Sum

Aemilia: “Tac. et

,

Marce!’

Quintus rid_

puerl improbi!” Puerl tac_

,

rosas,

Ea

Iulia?

!”

.

mamma, easque in aqua pon_ unam rosam sum. et disced. puerl! Ag Sum ceteras .

!

,

rosas easque in

!”

aqua pon

sum_

18.

Puerl rosas

19.

Aemilia: “Ven

20.

Aemilia: “Quid ag.

_ ,

,

disced

,

et rosas in

ancillae!” Ancillae

puerl?

Ag

aqua pon

ven Delia! Disced

et interrog_

eos!’

Exercitium 8 1.

Aemilia

2.

Iulia rosas

3.

Puerl

4.

Iulia

5.

Rldent puerl. Iulia

aqu

puerl

vir

su_

discedit.

discedunt.

e

un

cum

-a

ex

-is

in

ros

atrium

-6

ab

discedit.

i

sine

impluvi

est

aquam sumunt

impluvi

rosasque

ponunt. oppid

Iulius

Lectio

sed

qulnque ros

venit

magnum

atri

7.

sunt neque

,

Aemili

videt et

Aemili hort

liber

est

hort

vill

6.

8.

peristyl

grammatica

quattuor serv

est

,

Aemili

sed

(versus 106-156)

Lectio

grammatica

Exercitium 9 Exempla: Iulius non iiniim serv um, sed multos servos habet.

accusativus singularis

imam ancillam, sed multas ancillas habet. non imum cubiculum, sed multa cubicula habet.

Aemilia non Villa 1.

Servum non nominativus, sed

est.

et pluralis

Servos quoque

accusativus sing.

plur.

-us

-1

acc.

-um

-os

-ae -as

est.

4.

non accusativus singularis, sed Servum est accusativus Ancillam accusativus est. Ancillas quoque

5.

Ancillam

2. 3.

Servos

est.

est.

m. nom.

f.

est; ancillas est n.

6.

Cubiculum nominativus

7.

Cubiculum nominativus

et

est.

et

Cubicula quoque

est.

et

accusativus

est.

8.

Cubicula est

9.

Singularis: nominativus servus, accusativus serv

et

15

nom.

-a

acc.

-am

nom.

-um -um

acc.

-a -a

1

CAP.

V / VI

EXERCITIA

10.

Pluralis:

nominativus

servi,

/

accusativus serv

11.

Singularis: nominativus ancilla, accusativus ancill.

12.

Pluralis:

13.

Singularis: nominativus et accusativus cubicul

14.

Pluralis:

nominativus

10-11

ancillaq, accusativus ancill_

nominativus

et

accusativus cubicul

Exercitium 10 sing.

m. nom. -us

f.

-J

-0

-is

nom.

-a -a

-ae

nom. -um

n.

plur.

abl.

abl

abl.

-0

Cum und servo. Cum multis servis. Cum iina ancilla. Cum multis ancillis. Cum und cubiculo. Cum multis cubiculis.

Exempla:

ablatlvus (abl.)

1.

Servo non nominativus, sed

2.

Servo

3.

Ancilla ablatlvus

-is

-a -is

4. 10.

est.

singularis est; servis

est.

est; ancillis

est.

Cubiculo

est;

cubiculis est

5.

Singularis: nominativus servus, ablatlvus serv

6.

Pluralis:

nominativus

servi, ablatlvus serv

7.

Singularis: nominativus ancilla, ablatlvus ancill

8.

Pluralis:

9.

Singularis: nominativus cubiculum, ablatlvus cubicul.

nominativus

ancillae, ablatlvus ancill

nominativus cubicula, ablatlvus cubicul

Pluralis:

Exercitium 11 imperatlvus et indicativus

1.

Voca imperatlvus singularis

singularis et pluralis

2.

Vocate indicativus

sing,

plur

3.

Vide, pone, veni

imp.

-a

-ate

ind.

-at

-ant

4.

Videt, ponit, venit

[1]

[2]

[3]

[4]

est;

-ete

-ent

5.

Imperatlvus singularis: cantd, lac

imp. -e

-ite

6.

Imperatlvus pluralis: cant

ind.

-it

-unt

7.

Indicativus singularis: cantat, tac

imp.

-i

-ite

8.

Indicativus pluralis: cant

ind.

-it

-iunt

Lectio I

Lectio

prima

Exercitium

,

ag

,

,

ag

tac

aud aud aud aud

1

Flaminia

2.

Villa Iulil

amicus

3.

Ab oppido

ante

4.

lulius ab

apud

5.

Villa est

autem

6.

Dominus

circum

7.

Servi in via

duodecim

8.

Duo

9.

Syrus et Leander duos

;

it

Duo

Dominus

servi

est.

dominus

est

lulius?

Ab

in

portant.

oppido venit.

Ad vlllam it.

dominum ab oppido ad vlllam solus

non

neque ambulat.

in

cum domino

11.

13.

Roma.

quattuor servi ad vlllam

venit lulius?

12.

eum

eum, oppidum et

10.

itaque

a

oppido ad vlllam

servi lectlcam

lectica

Romam et Arlminum.

est

Tusculum est, neque vlllam non longa via est.

ambulat

eunt

ag ag

tac

,

(versus 1-45)

1.

inimicus

ponunt, ven iunt

est.

CAPITVLVM SEXTVM

inter

ponite. venite

est; vident,

ind.

ad

pluralis.

est.

imp. -e -et

est.

vocant est est; videte,

Cap. VI

it

vocate

est;

quattuor servi

est,

16

[= portant].

eum sunt.

EXERCITIA 2-5

CAP. VI

19.

Medus nummos Iulil habet; is non est cum domino. Medus dominum Iratum Medus servus est. Davus [= sed D.] servus bonus Davus Medum non amat: Davus Medi non est. Davus et Medus non amici, sed sunt. Via Latina non tarn est quam via Appia.

20.

In

14.

15. 16. 17.

18.

Romano

antiquo sunt

malus est.

[xn]

Tusculum murus non

21.

longus

longus

nam porta portat

post

circum Romam.

est

murus

procul

prope

Exercitium 2 1. Ubi est via Latina? 2. Quid est Capua?

quam ...

quo

...

3.

Num fluvius Tiberis tarn longus est quam Nilus? Estne Tusculum procul a

5.

10.

Ubi est villa Iulil? Ubi est Iulius? Ambulatne Iulius? Quot servl apud dominum sunt? QuI lectlcam portant? Quid portant Syrus et Leander?

11.

Quo

6. 7.

8. 9.

12. 13. 14.

umerus unde

...

vehit ...

via

...

...

Iulius?

it

...

Unde venit Iulius? Cur Medus apud dominum non Suntne amici Medus et Davus? ...

est?

...

...

Iulia

3.

Iulius

6.

timet

...

2.

5.

...

...

Exercitium 3 1. Iulius non

4.

tarn

Roma?

4.

saccus ...

villa,

Aemilia

oppido

sed

ab ante

venit.

puerls discedit.

et

a- e-

i-

o- u- h-

a/ab ante ceteras

decern ad centum. uno ad decern numerat, neque Medus domino discedit, Davus eo non discedit. Italia et Roma. Britannia est procul Britannia ad Imperium Romanum est Hispania ad Arabiam et

litteras

Africam.

Exercitium 4 1.

Via Appia

est inter

Rom

et

Brundisi

sunt viae. Circum multa oppid

2.

Inter oppid

3.

Villa Iulil est prope oppid

4.

Inter oppid

5.

Iulius ab oppid

6.

Dominus

7.

Ursus

Tuscul

non longa via est.

et vlll

Tuscul

ad

est inter

in lectlc

su

vlll

du

9.

Aemilia in

est sine vir

10.

Puerl apud Aemili

11.

Iulia ex hort

12.

Ab non a,

ante

su

ad Aemili litter

venit

a-, e-,

i-,

)

sunt.

ab/a

ante

-am

ex

-a

post

-os

in

-Is

-as -a

circum

apud

Iuli

sunt neque ab e

-um

prope

,

vlll

ad

inter

8.

,

it.

serv

domin Davus post e est. Quattuor servl apud domin (= cum domin est ante

sunt murl.

discedunt.

cum qulnque ros

o-, u-,

h-!

Exercitium 5 1.

Servl

saccos portant sunt Syrus et Leander.

2.

SaccI

servl portant

3.

Saccus

Leander portat

4.

Servus

magnum saccum portat laetus non

5.

Dominus

non parvl est

sunt.

magnus.

servl vehunt est Iulius.

17

est.

qui

qui

quern

quos

cum sine

-6

EXERCITIA 6-9

CAP. VI

6. 7.

8. 9.

10.

dominus vocat ad eum veniunt. Dominus verberat servos non parent. ServI dominus verberat improbl sunt. NummI Medus in sacculo suo habet lulii ServI

Exercitium 6 1. Quo it Medus? Medus

-um -am

2.

unde? -6

3.

-a

ubi?

Davus.

et

sunt.

Lectio secunda (versus 46-95)

Lectio II

quo?

Iulium vehunt sunt Ursus

ServI

-ae

nam arnica eius Rom

it,

Quo

Cornelius? Cornelius Tuscul

it

5.

Unde venit Medus? Medus Tuscul Medus Tuscul it. Rom

6.

Cornelius

7.

Iam Medus

8.

Ubi

4.

-I

Rom

Unde venit Cornelius? Cornelius Rom

est

Rom Rom

Tuscul

habitat.

venit.

nam is Tuscul

it,

venit.

it.

apud amlcam suam

Cornelius? Tuscul

est.

apud familiam suam.

est

Exercitium 7 -ant

[1] -at

-atur

-antur -ent

[2] -et

-entur

-etur

-unt

[3] -it

-untur

-itur

-iunt

[4] -it

-iuntur

-Itur

2.

Dominus non ambuL Iulius Aemiliam am_

3.

Iulius et Aemilia llberos suos

4.

ServI mall

1

.

6. 7.

Quintus Iulium voc

8.

Puerl Iuliam voc

9.

Equus Cornelium veh

5.

11

12

.

.

.

13.

-um

-a

-am

-I

-os

-t l

.

dominum tim_ Quintus Marcum vid Quintus Marcum puls_

10

-US

.

Feminae Iulius

ab Aemilia am.

et

am. .

et

ab

iis

am

neque a domino tim_

_ neque ab eo vid. et .

ab eo puls

neque ab eo aud_

neque ab ea aud_

,

Domini veh

sed a servls port_

,

;

servi

Iulius

non equo, sed

rosls delect

nummos in mensa pon_

.

NummI a Iulio in mensa pon_

.

et et

numer. numer.

Exercitium 8 Exemplum: Dominus serv um vocat = Servus Ancilla dominum salutat = Dominus 1. 2. Dominus a servls salutatur = Servi 3. Dominus servos interrogat = 4. Davus accusatur a Medo = 5. Davus sacculum in mensa ponit = 6. Iulius a Medo timetur = 7. Iulius Medum vocat = 8. Iulia a puerls vocatur = 9. Iulia pueros non audit = 10. Puerl vocantur a Iulia = 11. Servi improbl dominum Iratum timent = ...

a

domino

...

-ae

-as

-us

ab/a - 0

-a

-a

-I

-Is

-nt

...

...

-tur

...

...

-ae

-ntur

...

...

...

...

...

12.

Servi improbl a

domino

Irato verberantur

=

...

Exercitium 9 Cornelius equ

-6

1.

-a

2.

Iulius lectlc

3.

Iulia verb

4.

Dominus servum improbum bacul Servi saccos umer portant.

-Is

5.

lectlca veh_

ambul

vehitur. vehitur.

Aemiliae delectatur.

18

verberat.

vocatur.

habitat.

EXERCITIA

10-12

CAP. VI

/ 1

dominum lectlc

6.

Servi

7.

Medus vi

Romam

it.

arnica

1.

Cornelius non ambulat, sed

2.

Tusculum,

3.

Servi qui

4.

Lydia est

6.

3.

10. 4. 5.

6. 7.

8. 9.

vehitur.

Cornelius habitat, prope

magnam lecticam portant

Medus ostium Lydiae Medus ostium

Unde Cornelius

equus

Romam est.

fessus

sunt.

intrat

Romae habitat.

Medi, quae

Exercitium 11 Ubi habitat Cornelius? 1. 2.

VII

vehunt.

Tusculo

Latin

Exercitium 10

5.

/

per

Lydia: “ intrat et

!”

amicam suam

pulsat

ubi

salutat.

...

quo it? Ambulatne Cornelius? Cur Medus equo non vehitur? Cur laetus est Medus? Quae est Lydia? Ubi Lydia habitat? Cur Ursus et Davus fessi sunt? Cur Iulius fessus non est? Qui Iulium salutant? venit et

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Lectio

grammatica

(versus 96-139)

Lectio

Exercitium 12 1.

Amatur,

activum

am antur non verbum activum, sed

3.

Amat, amant non verbum passivum, sed Videt, vident quoque verbum

4.

verbum Ponit, ponunt activum

5.

Audit, au diunt

6.

Activum: singularis voc

2.

tint 7.

,

est;

est.

,

veh

,

prima

Exercitium

tint

,

,

[2] act.

;

pluralis voc

,

,

tim

,

aud

veh

;

pluralis

(versus 1-29)

5.

Syra ostium pulsat.

-it

lulia: “Intra!”

exspectat

in speculo videt.

Syra ostium

et in

cubiculum

formosus

immo lacrima

Syra ostium post se

lacrimat

“Num nasus meus foedus .

est?” Syra: “

nasus tuus

oculus

»

se

est.

9.

[4] act.

es

eius sunt

intrat.

Syra: “

-it

claudit

ante oculos tenet et

lulia se

[3] act.

aperit

1

:

8.

-et

Lectio I

In peristylo Aemilia

lulia:

-ant

Cap. VII

lulia

7.

plur.

-at

pass, -itur

4.

6.

,

aud

3.

2.

sing.

pass, -itur

virum suum lulia in cubiculo suo rosam ante nasum lulia non rldet, sed in

1.

et

(pass.)

pass, -etur

au diuntur est aud veh

audltur,

CAPITVLVM SEPTIMVM Lectio

[1] act.

aud

,

tim

vid etur, vi dentur est

pon itur pon untur est;

veh

est.

est;

(act.)

passivum

est.

pass, -atur

Passivum: singularis voc voc

grammatica

speculum

Syra lacrimas eius videt.

oculos!

tenet

laeta!”

terget vertit

19

-antur -ent

-entur

-unt

-untur -iunt

-iuntur

EXERCITIA 2-6

CAP. VII

Exercitium 2 Quid agunt Marcus et Quintus? 1. 2. Estne Aemilia apud fllios? ... 3. Cur Aemilia laeta non est? 4. Ubi est Iulia? 5. Quid Iulia ante nasum tenet?

...

...

...

...

6.

Rldetne Iulia?

...

8.

Cur Iulia lacrimat? Quid Iulia in speculo

9.

Estne formbsus nasus Iuliae?

7.

10. 1 1

.

12. 13.

...

videt?

Quis in cubiculum eius

...

...

intrat?

...

Cur Syra lacrimas Iuliae non videt? Quid Iulia ante Syram tenet? Cur Syra oculos claudit et tacet?

...

...

...

Exercitium 3 se

1.

Iulia in cubiculo sub est; ante

eum

2.

Iulia

earn

3.

Iulia

4.

Syra intrat; Iulia

post

5.

Syra Iuliam ante

videt; Iulia ante

6.

Iulia

speculum ante

speculum. in speculo videt.

interrogat; “Estne foedus nasus

lulius intrat

lulius intrat et ostiarius

9.

Dominus servum ad

est.

interrogat:

neque ostium post

7.

8.

meus?”

in speculo videt.

Syra

vertit, et

“Quid

est, Iulia?”

claudit.

ostium post

claudit.

vocat et

interrogat.

30-60)

Lectio secunda (versus

Lectio II

est

tenet et

Exercitium 4 in villa

in villam

in horto

in

in atrio

in atri

hortum

um

1.

Iulia in cubicul

su

2.

Syra in cubicul

Iuliae intrat.

3.

Syra: “VenI in hort

4.

In

5.

lulius in vill

6.

Aemilia in

est.

,

Iulia!

suum

Aemilia virum

vill

intrat;

In hort

iam

sunt rosae.”

exspectat.

lulius in atri

est.

intrat.

atri

Exercitium 5 1.

Quo lulius et pueri intrant?

7.

8. 9.

10.

etiam...

...

3.

5.

solum... sed

lulius?

4.

6.

non

Unde venit

Ubi serv! lecticam ponunt? QuI Iulium salutant ante ostium?

2.

...

Quis ostium post eos claudit? ... Ubi Leander saccum ponit? ... Estne vacuus saccus LeandrI? ...

Quid Quid Quid

lulius e sacco sumit? lulius

Marco

et

11.

Fllilsne

tantum

Adestne

Iulia?

Exercitium 6 lulius non 1. lulius

et... et...

3.

Pater

neque... neque...

4.

Iam pueri

fllils

...

Quinto dat?

inest in sacco SyrI?

12.

2.

...

...

lulius

...

...

mala

et pira dat?

...

...

[= tantum]

mala

Quinto

Marco, sed

Marco Quinto malum non solum mala,

pira habent, sed servl

20

malum dat.

dat pira dat.

mala

pira habent.

EXERCITIA

6.

8.

malum habet.

Leander

Syrus

5.

7. 10.

CAP. VII

7-9

Syro, sed etiam

Iulius

Iam

servl

Non solum

filil

Syra absunt:

Syra adest.

Iulia

in horto est.

in atrio

Iulia

dat.

Syra abest.

Iulia,

Iulia

9.

Leandro malum

mala habent.

Lectio tertia (versus 61-104)

Lectio III

Exercitium 7 1.

Iulius:

“Ecce

malum

malum tuum,

4.

Iulius Syr

serv

Dominus Dominus

servos vocat et

6.

Iulius

Syr

et

Aemiliam

7.

Iulius

8.

Aemilia

9.

Iulius

mala

i

Leandr

vir

•O-

serv

11.

Domina

-IS

12.

Aemilia Deli

13.

Domina ancillas vocat

14.

Aemilia Deli

15.

Iulius:

"Ecce

nummus tuus,

16.

C C

Iulius

nummum dat? Servus c

Iulius

osculum dat? Eemina

et

mala

su

mala

Syr

dat.

Iuli

flli

-us

-6

-um

-a

-ae

-am

-i

-is

-os

-ae

el

-as

i

is

-a

hie

qul

su.

malum dat. malum dat.

su i

-ils

cui

dat!

et e

ancill

el

dat.

10.

et

dat,

osculum dat. osculum dat. osculum dat, sed etiam

su

ancillam vocat

mala

flli

malum dat. malum dat.

su

salutat et e

Iuli

dat: pater

non solum Aemili osculum et malum dat. Iulia mal su osculum

17.

1

dat.

3.

5.

pater filL

I Od

Marco et Quinto mala Dominus servum vocat et e

2.

malum dat:

Marce.” Iulius Marc

dat.

Dave.”

mala

su

ancill

Dominus

nummum dat. nummum dat est Davus.

serv

Iulius Iulius

c

dat.

osculum dat

est

Aemilia.

Exercitium 8 1.

2. 3.

4. 5.

6.

=h saccus. rosa. Rosa quae hie est = h Malum quod hie est = h malum. Puella qu hie est = h puella. = Speculum qu hie est h speculum. hie est = h equus. Equus qu Saccus qul hie est

haec quae

hoc quod

Exercitium 9 1.

adit et fllios salutat: “

ad villam

Iulius

2.

Ostium aperitur ab

3.

In saccls quos servi portant SaccI

5.

Quid

vacul, sed

sunt.

et

sunt.

Marco malum

6.

Iulius

7.

Aemilia ad Iulium

8.

Delia: “VenI in atrium, Iulia!

9.

Iulia

:

“Ecce

11.

Iulia:

atrium

“Ecce rosa.

,

mala

ancillae

;

quoque

non ambulat. est

exeunt

illic

inestlnsunt

dat.

pater tuus te exspectat.”

pulchra

dat

exit

malum tuum, Marce.”

et el

[= ex] cubiculo

Iulia in

advenit

e

in saccis? In sacco LeandrI

10.

filil!”

currit

4.

non

,

malum nonne osculum

haec rosa?”

ostiarius

pirum plenus salvete

21

dat

dant

CAP. VII

/

EXERCITIA

VIII

10-11

Exercitium 10 1.

grammatica

Lectio

Cui

osculum dat?

Iulius

3.

Unde venit Aemilia? Cur Iulia non adest?

4.

Quo puerl

5.

Estne Iulia in horto?

6.

Quo

2.

it

currunt?

Delia?

...

...

...

...

...

...

7.

Estne sola Iulia in cubiculo suo?

8.

Quo

9.

QuI sunt

in atrio?

10.

Cui

osculum dat?

11.

Quid

Lectio

Iulia currit?

Iulia

...

...

Iulius filiae suae dat?

grammatica

...

...

...

(versus 105-121)

Exercitium 11

malum dat: dominus el malum dat. Dominus ancillae malum dat: dominus el malum dat. Fluvius oppido aquam dat.

Exemplar Dominus servo

datlvus (dat.) sing,

m. nom. -us -6 dat f.

plur -I -is

nom.

-a

-ae

dat.

-ae

-is

Dominus servis

n.

nom. -um -6

dat.

-a -is

pronomen nom. m.

ii

ea

eae

ex

iis

f.

is

dat. m./f.

aquam

Fluvii oppidls 1.

Servo, ancillae, oppido,

et

servis, ancillis, oppidls,

its

iis

mala

ils_

dat.

est.

Etiam

est.

Servis, ancillis, oppidls,

non

singularis, sed

est.

4.

Singularis: nominativus servus, datlvus serv

5.

Pluralis:

6.

Singularis: nominativus ancilla, datlvus ancill

nominativus

servl,

nominativus

datlvus serv

ancillae, datlvus ancill

7.

Pluralis:

8.

Singularis: nominativus oppidum, datlvus oppid

9.

Pluralis:

nominativus oppida, datlvus oppid

10.

Singularis:

11.

Pluralis:

nominativus

nominativus

prlma

Exercitium

is ea,

datlvus

eae, datlvus

it

Lectio

abeunt

dominus

dant.

Servo, ancillae, oppido, el est datlvus

Lectio

e

i

(versus 1-35)

1

1.

In

anulus

2.

Alblnus

aspicit

3.

collum

4.

accipit

dat:

non nominativus, sed

3.

CAPITVLVM OCTAVVM

abit

mala

2.

Cap. VIII I

et ancillis

Alblnl sunt multae

et alia

et

alius

consistit

5.

digitus

6.

emit

7.

gemma

8.

margarlta

ornamentum

9.

10.

ornat

11.

pecuniosus

12.

est tabernarius qul

tabernaril

ornamenta

mala

et pira

vendunt.

tabernam habet Multae feminae ante tabernam Alblnl Eae quae pecuniam habent ornamenta

est.

pecuniam non habent ornamenta Aemilia multa ornamenta a viro suo Aemilia

et

in digito et margarltas in

Margarltae collum Aemiliae

.

Aemiliae anulo ornatur.

Qul magnam pecuniam habet

22

est.

rursus

habet.

/ 1

EXERCITIA 2-6

CAP. VIII

Exercitium 2

qui

1.

Quis

2.

Quid vendit Alblnus?

3.

Alii tabernaril quid

4.

Cur feminae ornamenta emunt? Num ornamentum est llnea sine margarltis? Cur Aemilia multa ornamenta habet? Ubi sunt margarltae Aemiliae? Quid digitum Aemiliae ornat? Estne Medus cum domino sub? Quod ornamentum habet Lydia? Cur Lydia nulla alia ornamenta habet?

5.

6. 7.

8. 9.

10. 11.

est

Alblnus?

quae

...

taberna

...

vendunt?

tabernarius

...

vendit

...

...

...

...

...

...

...

...

Exercitium 3 Exemplum: Iulia Iulio rosam dat = Iulius rosam 1. Iulius Davo nummum dat = Davus... 2. Aemilia anulum accipit a Iulio = 3. Virl feminls ornamenta dant = 4. Servus malum accipit a domino = 5. Medus Lydiae rosam dat = 6. ServI nummos accipiunt a domino =

accipit a Iulia.

accipit

accipiunt

...

...

...

...

...

Exercitium 4 1.

Iulius

ad vlllam

;

2.

Aemilia e peristylo

3.

Aemilia ad virum

4.

Iulia

et in

ab Aemilia

;

ServI in atrium intrant et rursus

Multae feminae ad tabernam

8. 9.

ad-veniunt

atrium

intrat.

ad-it

ad-eunt

ab-it

ab-eunt

ex-it

ex-eunt

etiam puerl

5.

Quid Quot servi sunt Medus non

ad-venit

suum

6. 7.

cum eo

quattuor serv!

et

in sacculo? In sacculo in atrio?

rursus

numml

Duo servI

ad-est

ad-sunt

ab-est

ab-sunt

in-est

In-sunt

ceter!

Medus

Lectio secunda (versus 36-82)

Lectio II

Exercitium 5 1.

Iulia: “

nasus meus foedus est?”

2.

Syra: “Quid?

3.

Iulius:

4.

Iulia: “

“Ubi

formbsus

est

me

est IQlia?

num...?

nasus meus?”

non-ne...?

exspectat?”

haec rosa pulchra est?”

5.

Aemilia:



6.

Alblnus:



7.

Medus:



centum numml sunt?”

hie

pulchr! sunt hi anull?”

anulus sine

8.

Hispania Insula

9.

magnum

est

gemma vlgintl

sestertils constat?”

est?

imperium Romanum?

Exercitium 6 1.

Alblnus

2.

Lydia: “Aspice

:

“Or-na-men-ta!”

3.

Lydia tabernam Alblnl digito

4.

Lydia: “O,

5.

Alblnus Lydiae

6.

clamat

tabernam, Mede!”

convenit

ornamental”

pulchra sunt

Medo Medus: “Quot nummls et

constat

anulos

:

“Aspicite hos anulos!” ?” [


J

Exempla:

37

-

,

>

CAP. XI

/

EXERCITIA

XII

4.

Marcus Quintum

in

arborem ascendere

“In

1-3

arborem ascende,

Quinte!” 5.

Quintus

6.

Marcus clamat.

7. 10.

in terra iacet

nec se movet; itaque Marcus

Marcum

lulius

Marcus: “Quintus mortuus

eum mortuum

clamare

et accurrere

'Quintum mortuum

Marcus

est.”

esse

esse.’

manum

pectus filii imponit et cor eius palpitare

8.

Pater

9.

lulius laetus est: pater filium vivere

in

Quintus ambulare non potest, ergo Cap. XII

CAPITVLVM DVODECIMVM

Lectio I

Lectio prima (versus 1-35)

dat +«ow+est/sunt =

nom +acc+habe(n)t

est

Exercitium 1 Exemplum: Marcus unam sororem habet = Marco 1. lulius tres liberos habet = lulio... 2. Aemiliae unus frater est = 10. 3. Davus multds amlcos habet = ... 4. HominI improbo paucl sunt amici = 5. Homo duos oculos et duas aures habet = 6. Corporl humano quattuor membra sunt = Homines alas non habent = 7. 8. Mercurio alae in pedibus sunt = 9. Vir Romanus tria nomina habet = Romanis multi del sunt =

eum

(dat)

a lulio portari.

una soror

est.

...

...

...

...

...

...

...

...

10.

pater patr|is

mater matr|is frater fratr|is

Exercitium 2 1. Marco pat 2. Marcus pat 3. luliae duo frat 4. 5.

6. 7.

8. 9.

arma armatus avunculus

cognomen

mat mat

,

et

sunt: Iulia

sunt Marcus

mat et frat mat et a frat Iulia rosam dat pat Iulia pat suum amat Avunculus non est frat Puerl Romani non a mat

duo

2.

luliae

3.

Frater Aemiliae, cui

sororem habet. habet.

frat

Quintus.

suls discedit.

pat

filiae

osculum

dat.

suo amatur.

et a pat

sed mat

pat

sed a pat

suls

nomina habent.

est: Iulia.

sunt:

Marcus

et

Quintus.

llberorum

est Aemilius,

est.

4.

Publius

sunt Marcus, Quintus,

est; alia

Titus.

gladius

miles

5.

Paulus non praenomen, sed

nomen

6.

Aemilia

pllum

7.

Llberi:

“Ubi

est est

quod

est.

frater eius procul ab ea abest.

avunculus noster?”

lulius:

“Avunculus

est in

Germania.”

praenomen scutum

duos

et

suls rosas ostendit.

Iulia

Iulia a

,

frat

et

soror sunt.

et

frat ,

Exerctium 3 1. Marco et Qulnto una

fert

frater

Nomina frat

et

8.

Romanus pllum et

38

et

scutum

[= portat].

.

.

CAP. XII

EXERCITIA 4-6

10.

sunt

et gladius et

9.

[= qui

Miles est vir

arma

militis

Romani.

soror

fert],

tristis

vester

Exercitium 4 1.

Quis

est frater

Marcl?

...

5.

Quae soror Marcl est? Quot fratres sunt Iuliae? Marco quot sorores sunt? Quot filil et quot filiae Iulio

6.

Quod nomen

7.

Filiis

2. 3.

4.

8. 9.

10.

...

...

...

est filiae?

sunt?

...

...

quae nomina sunt?

...

Quod nomen matri est? Quod cognomen est Iulio? ...

...

Num ‘Quintus’ cognomen est?

...

12.

Quot nomina viro Romano sunt? Quid est praenomen?

13.

Quis

14.

Quot fratres sunt Aemiliae? Cur Aemilia tristis est? Ubi est frater Aemiliae? Estne Aemilius mercator Romanus? Quid miles Romanus fert?

11.

15. 16. 17.

18.

...

...

est

avunculus Marcl?

...

...

...

...

...

...

Lectio secunda (versus 36-91)

Lectio 11

Exercitium 5

Romanus bona arma fert. Romano feruntur. a mil Romani sunt gladius, scutum,

1.

Mil

2.

Bona arma

3.

Arma mil

4.

In Germania multi mil

5.

In

pllum.

sunt, et ped

et

Germania magnus numerus mil

est, et

miles

mllit|is

pedes

pedit|is

eques

equit|is

equ

ped

et

equ 6. 7.

8.

qui equo vehitur; qui pedibus it ped Equ est mil Romani non tarn longum est quam hasta equ Pllum ped fertur. Romano fertur, hasta ab equ Pllum a ped

est.

Exercitium 6 Exempla: Gladius longus. Gladius brevis. Hasta longa. Hasta brevis.

quam gladius brev est quam hasta long

non tam lev non tam grav

1.

Gladius long

2.

Hasta brev

3.

Saccus Leandri

magn

et

est

grav

est,

saccus Syri est parv

lev 4.

Quintus

5.

Aemilia non

6.

Capillus Aemiliae

7.

8.

Haec Haec

est

puer crass laet

,

,

sed

Marcus puer tenu

trist

non brev

linea long linea est brev

et

tenu et crass

est.

est. ,

sed long est:

est.

[

:

]

[

-

]

39

et

-us -us

-us

-a -a

-a -is

-is

EXERCITIA

CAP. XII

A non tam

-us/-a/-is est

quam B = B

-ior est

quam A

Exercitium 7 Exemplum: Marcus non tam crassus nec tam gravis est quam Quintus = Quintus crassior et gravior est quam Marcus. 1. Via Latina non tam longa est quam via Appia = 2. Cornelius non tam pecuniosus est quam Iulius = 3. Syra non tam formosa est quam Aemilia = 4. Quintus non tam levis est quam Marcus = ...

...

...

...

5.

Saccus SyrI non tam gravis est

6.

Capillus Iuliae

7.

8.

quam

Leandri

=

...

non tam brevis est quam Marcl = Medus non tam probus est quam Davus = Digitus quartus non tam longus neque tam crassus medius = ...

...

est

quam

digitus

...

genetivus partitivus (< pars)

Exercitium 8 Exemplum: Provincia

est pars imperil

1.

Littera est pars vocabul

2.

Umerl

3.

Manus

4. 5.

6. 7.

et

human

pectus partes corpor

pars bracchi

est ut

Romani. sunt.

pes pars crur

est.

Atrium et peristylum partes vill Roman Praenomen est pars prima nomin Roman Aegyptus pars Afric est. Magna pars Europ est in imperio Romano.

sunt.

Exercitium 9 Exempla: Pater

imperare/parere + dat

2.

Dominus serv Domina ancil)

3.

Iulius

1.

4.

Med

fllio et flliae

imperat; llberl patrl suo parent.

suo imperat; servus domin

su

suae imperat; ancilla domin imperat; “Veni!” nec

Marcus soror

Medus

su

paret. paret.

paret.

e

imperat: “Tace, Iulia!” neque ea fratr

su

su_

paret. 5.

6. 7.

imperat, mllites due

-us

-um

-us

-us

-uum

3.

-ul

-ibus

4.

-u

-ibus

5.

2.

6. 7.

8.

In exercit

exercit

Romano

parent.

Davus paret

Romanus

est.

ducit.

imperat.

Germania et in Britannia magnl exercit Romani sunt, qul contra magnos hostium exercit pugnant. GraecI et Galll iam exercit Romanis parent. Multi GraecI et Galll in exercit Romanis militant. Duces exercit Romanorum a mllitibus suls non discedunt. In

Exercitium 11

arcus

1.

Mllites pills et gladils

2.

Puerl

bellum

3.

brevis

4.

Aemilius non eques, sed

contra

5.

Gladius qul a pedite

6.

non armls, sed est

sed

dividere

est Iulius.

multi mllites sunt.

Dux exercit est qul exercit Dux Romanus magno exercit

barbarus

dux

parent.

su

Romani Gall imperant, Galll Roman C domino Davus paret? Dominus c

Exercitium 10 In Germania magnus 1.

-us

ac

Dux mllit

pugnant.

miles qul ex equo pugnat. est.

non

est

longus

et

et levis.

Gladius brevis non gravis, sedsed

40

est.

7-11

EXERCITIA

CAP. XII

12-13

7.

Pedes hastam longam

8.

Graeci et

Romani non

Germaniam

ut et

ferre fertur finis

11.

12.

Graecia

13.

Romani Hostes exercitum

15.

Qui

16.

Hispani, qui in

gravis hostis

Graecorum est. Germanos pugnant; Germani enim est inter Romanos et Germanos.

sunt, ac

14.

Romanum

incolere levis

metuere

[= timent],

exercitui imperat

modo

exercitus

imperii Romani.

Provincia est

Romanorum

eques

Britanniam

Danuvius flumen Germaniam ab imperio Romano Danuvius est imperii Romani.

10.

non potest. German!

[- portare]

sunt homines

[= at-que] Britanni, qui 9.

gravem

et

mllitare

exercitus est.

pars

Romano

[= milites sunt],

non

que ferunt.

gladios et pila, sed etiam

Exercitium 12 1. Quid agunt milites Romani in Germania? 2. Quibus armis milites Romani pugnant? 3. Quid est eques?

patria

pedes

pugnare

pugnus ...

sagitta

...

...

4.

Aemiliusne eques

5.

Quam longum est pilum Aemilii?

6.

Estne longus gladius eius?

7.

Suntne Graeci homines barbarl?

8.

Estne Germania provincia

9.

Quid

est?

est provincia?

...

...

Romana?

Quam provinciam Galli incolunt?

11.

Quod flumen Germaniam a

13. 14. 15.

...

...

10.

12.

...

...

...

Gallia dividit?

Quae flumina fines sunt imperil Romani? Quae est patria Germanorum? Cur Romani contra Germanos pugnant? Cui exercitus Romanus paret?

...

...

...

...

...

Lectio tertia (versus 92-142)

Lectio III

Exercitium 13 1.

Aemilius, qui miles fort

est,

Roman

2.

Militi fort

3.

Miles

4.

Romani, milites

Roman

gladium brev

est gladius

gladio brev

Roman

5.

Militibus fort

6.

Milites

7.

In anulo Aemiliae est

8.

Aemilia

9.

Aemilia

Roman

brev

et lev

sunt gladii brev

gladiis brev

gemmam habet magn

et et

-us/-a

-is

-um/-am

-era

ferunt.

-I/-ae

-is

-o/-ae

-i

-o/-a

-I

-um

-e

-l/-ae

-es

-os/-as

-es

et lev

grav

grav

12.

et grav ornatur. gemma magn Pretium gemmae magn et grav est sestertii centum. habet. Aemilia mult gemmas grav Magnum est pretium gemmarum grav

13.

Os vocabulum non long

10. 1 1

.

14.

duae

litterae sunt.

Os

pes vocabula non long

et

,

sed brev

gladius/hasta gravis scutum grave

est.

armati sunt.

et lev

gemma magn

fert.

et lev

armatus

et lev

gladios brev

fort

et lev

est;

sed brev

in

hoc vocabulo

sunt.

41

-6rum/-arum -ium brev.

-Is

-ibus

-a

-ia

EXERCITIA

CAP. XII

14-16

Exercitium 14 gladius/hasta gravior

1.

Via Appia long

scutum gravius

2.

Multae viae long.

3.

Saccus Syr! lev

-ior

-iores

4.

Syrus saccum

-iorem

-iores

5.

In sacco lev

-ioris

-iorum

6.

Iulius

-iorl

-ioribus

7.

Litterae Graecae

-iore

-ioribus

8.

-iiis

-iora

9.

10

.

.

.

portat

brev

est

13.

quam via Latina. quam via Latina.

sunt

saccus Leandri.

quam Leander.

quam

nomina long

Cornelius.

habent

sunt

est

quam

Latinae.

pugnant quam German!.

et lev

imperat quam equum formos

equi formos 12.

.

quam

est

lev.

Romani pills brev Milites Romani fort quam illl. Dux Romanus fort Cornelius

est

.

et lat_

.

sunt pira.

nomen

fort 11

et lat_

.

quam Germani

et

duel fort

.

parent

quam dux Germanorum et militibus

ille.

habet

quam Iulius;

Cornelius dominus

est.

facere possunt. Ornamenta feminam pulchram pulchr est quam anulus gemmatus? Quod ornamentum pulchr

Exercitium 15 altus

1.

castra

2.

defendere

3.

Milites Romani in Circum castra vallum et Vallum prope x pedes

habitant. est.

est et

longum.

dlvidere 4.

Via quae castra in duas partes

expugnare

5.

Cum

fortis

6.

Hostes castra

fossa

7.

Hostes pila in castra

fugere

8.

equitatus

iacere

impetus latus

metus milia

oppugnare passus

vallum

[mm]

duo

9.

10. 11.

centum pedes

Romani

hostes castra

non possunt, quia Romani non possunt.

[= equites] in hostes

Hostes arma ad terram iaciunt ac

non

Miles

Rhenus

est

[= timbre] hostes oppugnat.

fugit et sine

flumen longum

et

latum

et

.

...

...

...

...

...

8.

Quam lata via est inter duas portas? Cum castra oppugnantur, quid agunt Romani?

9.

Quibus armls vallum defenditur?

10.

...

Quid

facit

...

...

miles fortis qui ab hoste petitur?

12.

Quo fugiunt Germani? Cur pila Germanorum procul

13.

Cur Germania

14.

Num Roma ab hostibus expugnari potest?

11.

castra

facit.

Exercitium 16 1. Ubi habitant milites Romani? 2. Ubi sunt castra in quibus Aemilius habitat? 3. Cur null! pueri in castris habitant? 4. Quid est circum castra Romana? 5. Quam altum et quam longum est vallum castrorum? 6. Quot portae in castra ducunt? 7.

est.

ascendunt.

...

...

a

iacl non possunt? Romanis non expugnatur? ...

42

...

...

...

EXERCITIA

Lectio

CAP. XII

17-18

grammatica

(versus 143-225)

Lectio

grammatica

Exercitium 17 Declinatio quarta

declinatio iv

Exemplum: man\us, 1.

Nom.

2.

Acc.

3.

Gen.

Sing.

Plur,

man man man man man

man man man man man

4.

Dat.

5.

Abl.

6.

Manibus est

7.

Manu

8.

Manui

9.

Manum

(gen. sing, -us) f.

aut

sing.

plur.

nom.

-us

-us

acc.

-uni

-us

gen.

-us

-uum

dat.

-

ui

-ibus

abl.

-u

-ibus

pluralis.

singulars

est.

est. est.

11.

Manus Manus est

12.

Manuum

10.

gen. sing, -us,

est.

aut

singularis aut pluralis. est.

Exercitium 18 Exemplum: Micrus 1. Altlus -a -um est

altus.

Porta

alta.

Vallum altum.

Nom.

decl.

Masc.

Fern.

Neutr.

Masc.

alt

alt

alt

alt

alt

alt

alt

I

et

masc.

Pluralis

Singularis

2.

adiectlvum

_ primae et secundae decllnationis.

plur.

-us

-x

Neutr.

nom.

alt

alt

acc.-um

alt

alt

gen.

-i

-drum

-d

-is

Fern.

3.

Acc.

4.

Gen.

alt

alt

alt

alt

alt

alt

dat.

5.

Dat

alt

alt

alt

alt

alt

alt

abl. -o

6.

Abl.

alt

alt

alt

alt

alt

alt

voc.-e

7.

Voc.

alt

8.

MasnilTnunv

alt

11

sing.

-os

-is

fem.

altus est

. -

altos

,

altum

pluralis, alti

nom.

-a

-ae

acc.

-am

-as

gen.

-ae

-drum

dat.

-ae

-is

abl.

-a

-is

i.

singularis aut

_ pluralis, alte ..

9.

Feminlnum:

singularis, altarn

alta est alias

.

singularis ant

aut

.

10.

Neutrum: altum

11.

Masculinum

,

ant et

Altis

_

singularis, alta

pluralis.

neutrum:

singularis, alto

alti est

singularis,

aut

12.

altarum aut

est

altae

pluralis, alta

aut

altorum

pluralis est.

43

neutr.

nom. -um

-a

acc.

-um

-a

gen.

-1

-drum

dat.

-d

-is

abl.

-6

-is

i

CAP. XII

/

.

.

EXERCITIA

XIII

Exercitium 19 Exemplum: Saccus gravis.

adiectivum decl. hi

Gemma gravis. Scutum grave.

Grav\is -e est adiectivum

i.

masc./fem.

dedinationis.

Singularis

Pluralis

Masc./Fem.

Neutr.

Masc./Fem.

Neutr.

arav

arav

arav

grav

Acc.

arav

arav

arav

grav

4.

Gen.

arav

arav

arav

grav

-ibus

5.

Dat.

arav

arav

grav

grav

-ibns

6.

Abl.

arav

grav

arav

grav

sing. plur.

nom.

-is

-es

2.

Nom

acc.

-em

-es

3.

gen.

-is

-ium

dat.

-i

abl.

-f

neutr.

nom.

-e

-ia

acc.

-e

-ia

gen.

-is

-ium

dat.

-i

-ibus

abl.

-i

-ibus

masc./fem. plur.

aravis est

Neutrum: grave

8.

est

aut. graves

. ,

aut_

pluralis.

_

ant

aravia

sin£

ant

pluralis, gravis



singularis.

Gravi

9.

comparatlvus (comp.)

.

Masculinum et feminlnum: singularis, gravem _

7.

sing.

.

.

.

ant

10.

Gravihus

11.

Gravium

Exercitium 20 Comparatlvus Exemplum: Gladius Longior -ius

1.

singularis est

aut

longior.

pluralis est est

Via longior. Pilum longius.

_

-ior\is est

adiectlvl.

nom.

ior

-lores

Singulars

acc.

idrem

-idres

Masc./Fem.

Neutr.

Masc./Fem.

Neutr.

gen.

idris

-iorum

2

Nom.

longior

longius

longior

longior_

dat.

idri

-idribus

3.

Acc.

longior

longius

longior

longior_

abl.

tore

-idribus

4.

Gen.

longior

longior_

longior

longior_

5.

Dat.

longior

longior_

longior

longior_

longior

longior_

longior

longior_

neutr.

nom.

.

ius

-tora

6.

Abl.

acc.

ius

-idra

7.

Masculinum

gen.

idris

-iorum

longidrem

dat.

idri

-idribus

aut

abl.

iore

-idribus

8.

et

Pluralis

feminlnum: longior

est

.

.

,

pluralis.

Neutrum: longius

est

longidra

.

aut.

.

aut.

.

.

9.

Longiore

.

10.

Longior

11.

Longioribuse st.

12.

Longioris

13.

Longiorum

singularis

.

.

est.

aut.

.

.

est.

est

CAPITVLVM TERTIVM DECIMVM

Lectio I

Lectio

decimus

Exercitium

prima

(versus 1-45)

1

1.

mensis

7.

mensis

octavus

3.

mensis

[tit]

primus

4.

mensis

[tv]

quartus

5.

mensis

[v]

qulntus

6

mensis

[VI].

nonus

.

It]

44

singularis,

pluralis.

est.

Cap. XIII

duodecimus

singularis,

longiores

est

pluralis.

19-20

/ 1

EXERCITIA 2-3

CAP. XIII

7.

mensis

[vn].

secundus

8.

mensis

[vm].

septimus

9.

mensis

[ix].

sextus

10.

mensis

[x].

tertius

11.

mensis

[xi],

undecimus

12.

mensis

[xn].

Exercitium 2

aequus

duodecim menses. anni primus est.

2.

Ianuarius

3.

5.

December est mensis anni In anno sunt est centum

6.

Centum anni

4.

7.

dlmidius

duo saecula sunt

anni;

saeculum

est

[=

Tempore antiquo Martius mensis primus [= illo tempore]

autem Ianuarius

11.

October] mensis decimus

[cc] anni.

habet],

facies

sunt.

finis

hora

October mensis octavus

igitur

erat.

mensis primus; October

est

[= ergo

[xxvm]

mane

[xxix]

aut

mensis

dies habet. 13.

Ceteri

14.

Aprilis

15. 16.

Sex menses sunt Prima pars die! est

17.

Dies est tempus a

menses longiores sunt.

[xi]

19.

Mane

Dies in duodecim

21.

Hora

dies habet.

nominare

nunc

pars anni.

nox

tempus

est

sexta,

xxx

mane ad

est

20.

meridies

Iunius

[xxx] dies habet;

18.

initium

item

est.

Februarius

duodetriginta erat

nomen

Romanus cui duae

Ianus est deus

9.

ducenti

longum

Mensis Ianuarius a deo land

10.

dies

quinque [ccclxv]

8.

12.

annus

dividitur in

1.

postremus a vesperd ad mane.

saeculum

vesper

diei,

die! est.

nominatur, diem dividit in duas

quae

sexaginta

tempus

dividitur.

partes.

trecentl triginta

tunc

Exercitium 3 1. Quot menses sunt in anno? ... 2. Qui mensis anni primus est?

tindecim undetriginta

...

vel

mensis anni postremus?

3.

Quis

est

4.

Quot

dies habet annus?

5.

Num homo ducentos annos vlvere potest?

6.

A quo nominatur mensis

7.

8. 9.

...

vesper ...

Ianuarius?

...

...

Quot oculos et quot ora habet deus Ianus? Cur mensis nonus September nominatur? Quot dies habet mensis September?

...

...

...

10.

Quam longus est mensis October?

11.

Estne mensis Februarius longior

12.

Quae

postrema?

...

13.

In quot horas dividitur dies?

...

14.

Quot menses sunt dimidia pars anni?

est pars die!

...

quam Martius?

...

45

...

EXERCITIA

CAP. XIII

4-7

Exercitium 4 Exemplum:lu\ia duas horas dormit.

accusativus temporis

2.

Homo sanus centum ann Nemo ducent ann

3.

Canis duodecim ann

4.

Medus mult

5.

Aemilius sex mens

6.

Quintus

7.

Mllites pauc

1.

Lectio II

vlvere potest. vivit.

vlvere potest. in sole ambulat.

hor

Germania.

mllitat in

tres di

noct

et tres

hor

in lecto iacet.

dormiunt.

Lectio secunda (versus 46-101)

Exercitium 5 -ior

-issimus

1.

brev

-issima -ius

-issimum

-iores

-issiml

-issimae -iora

Nullus mensis brev

2.

quam

est

Februarius:

is

mensis anni

est.

quam

Sol est Stella clar

ceterae stellae: sol Stella caell clar

est. 3.

Nllus flumen long

4.

6.

et lat

Verba

ire et

Merldie

mllites

est

quam

cetera praenomina: id prae-

est.

sunt

quam

cetera verba Latina: ea verba

in caelo est

quam

ante et post meridiem: merldie sol

dare brev sunt.

sol alt est in caelo.

alt 8.

cetera flumina Africae: id

sunt.

praenomen long nomen Latlnum long Tiberius

Latina brev 7.

quam

est.

quam Romani: Romani

sunt

NullI mllites fort fort

5.

est

et lat

flumen Africae long

-issima

Medus: “Nulla femina tarn formosa aut femina formos ac prob

tarn

proba

est

quam

Lydia: ea

est!”

Exercitium 6 Di

est

-es

-es

1.

-em

-es

2.

Hora

-el

-erum

3.

Vesper

-el

-ebus

4.

Di

-e

-ebus

sexta di

dlvidit in

duas aequas partes.

prlmo mensis Septembris nomen est kalendae Septembres. qulnto decimo post lunam novam luna plena est.

5.

Di Aestate di

8.

mane ad vesperum.

a

est finis di

6. 7.

tempus

longiores sunt

Annus ccclxv di Prlmls mensium di

quam

noctes.

numerus di magnus est. nomina sunt kalendae lanuariae Februariae,

habet;

,

Martiae, Apriles, cetera. 9.

Menses incipiunt ab

qul kalendae dlcuntur.

ils di

Exercitium 7 aequinoctium

1.

Non sol,

sed

aestas

2.

atque

3.

Sol terrain et

autumnus

4.

Non

lunam

est

quam

sol.

luce sua

luna luce solis illustratur; ea pars lunae quae non illustratur

calidus

est.

clarus

5.

Cum

exiguus

6.

Luna dlmidia

forma

7.

Dies mensis

frigidus

8.

glades

lucent nocte.

et

lunae a sole venit; itaque luna non tarn

luna nova

[= parva] pars eius videtur.

est,

habet litterae D.

i

dlcitur

A.

d. viii kal.

Apr. et

ils

diebus nox aequa est

,

a. d.

46

v

aut

vn

vm kal. Oct dies.

,

xm

aut

dlcuntur,

xv

nam

CAP. XIII

EXERCITIA 8-11

9.

Tempora annl sunt ver,

11.

12. 13.

14. 15.

hiems

a SeptembrI

a Martio,

10.

autumnus,

,

[= initium facit].

,sedtempus

Aestas non tempus

Romam] relinquunt. Eo tempore multi Romani de nubibus sed etiam Hieme non solum Germaniae glacie Hieme lacuum ludunt. German! pueri super

imber

[:

cadit.

Exercitium 8

Unde venit lux

2.

Num tota luna sole illustratur?

3.

Quis dicitur dies

4.

Quo mense longissimi

lunae?

nix

...

decimus mensis Aprllis?

tertius

sunt dies?

obscurus

12.

Qui

9.

10.

nonae

...

...

11.

7.

8.

kalendae lacus

lux

...

Quae sunt quattuor tempora anni? A quo mense incipit annus? Quod anni tempus incipit a mense Decembri? Qui mensis anni frigidissimus est? Cur multi homines urbem relinquunt aestate? Quando folia de arboribus cadunt? Quando arbores novis foliis ornantur?

5.

incipere

luna

1.

6.

idus illustrare

est.

operlre

...

Stella

...

...

totus

...

ver

urbs

...

...

...

dies anni brevissimus est?

...

Lectio tertia (versus 102-149)

Lectio

HI

Exercitium 9 1.

2. 3.

4. 5.

Antiquis temporibus Martius mensis primus

(nunc) est sunt

tunc mensis septimus

September, qui nunc mensis nonus

(tunc) erat erant

quam nunc Tunc Roma urbs non tarn pulchra nunc quam Tunc Romani pauciores Qulntllis. Ante tempus Caesaris mens! septimo nomen

Exercitium 10 dies longiores sunt

1.

Aestat

2.

4.

Mens Hor Quando

5.

Di

6.

Ver

3.

7.

E

Marti

et

quam hiem

mens

vel meridi

sext

lucet luna?

octav

ablativus temporis

Septembr

dies aequi sunt ac noctes.

sol altissimus est.

lucet. Luna noct lunam novam luna dlmidia

post

arbores novis

tempor

foliis

ornantur.

aves nldos faciunt.

Exercitium 11 1.

Estne Quintus in cubiculo suo?

2.

Estne obscurum cubiculum Quinti?

...

...

4.

Cur Aemilia fenestram claud it? Cur Quintus horas longas esse putat?

5.

Quod tempus

6.

A quo

3.

...

est

anni?

...

...

7.

nominatur mensis Iulius? ... Quod nomen el mensl erat ante tempus Caesaris?

8.

Num Iulius vel Qulntllis mensis quintus est?

9.

10. 11.

12.

Cur Quintus dormlre non potest? Ubi sol lucet cum nox est in Italia? Quando homines dormiunt? Quae urbs est caput imperil Romani?

...

...

...

...

...

47

...

est.

i

CAP. XIII

Lectio

.

EXERCITIA

XIV

/

grammatica

Lectio

grammatica

12-13

(versus 150-176)

Exercitium 12 declmatio v

Decllnatio quinta

(gen. sing, -el)

Exemplum:

Nom.

di

di

2.

Acc.

di

di

3.

Gen.

di

di

4.

Dat.

di

di

di

nom.

-es

-es

1.

acc.

-em

-es

gen.

-el

-erum

-el

-ebus

abl.

-e

-ebus

gen. sing, Plur.

plur.

dat.

di\es,

Sing.

sing.

5.

Abl.

6.

Dip. est

7.

Diebus

8.

Dip.

9.

Diem

-el,

m.

di _

singulars. aut

plnralis est.

ant

est

singularis.

_ est.

10.

Die.rum

11.

Dies est

est.

sineuldris aut O

aut

plural is.

Exercitium 13 Exempla: Februarius mensis brevis

est,

brevior

Februarius mensis anni brevissimus positlvus (pos.) comparatlvus (comp.) superlativus (sup.)

pos. -us -a

comp,

-um

/ -is -e

-ior -ius

sup. -issim\us -a

Cap.

-um

1.

quam

est: hrevissi.m\us

Brev\is -e positlvus est; brevior -ius -n

-um

ceteri menses:

est.

est

Masc.

Fern.

Neutr.

2.

Pos.

alt

alt

alt

3.

Comp,

alt

nit

alt

4.

Sup.

alt

alt

alt

5.

Pos.

brev

brev

brev

6.

Comp,

brev

brev

brev

7.

Sup

brev

brev

brev

CAPITVLVM QVARTVM DECIMVM

XIV

Lectio

Lectio I

prima

Exercitium

(versus 1-32)

1

Exempla: uter utra

Uter servus, Davusne an Medus?

utrum?

alter -era

aut A aut

et

A

et

B

utrum-que:

B

Neuter servus: 1.

A nec B

Duo

puerl in

hortum e

2.

puer ambulat,

eunt,

duobus puerls

currit?

Quintus

currit.

ambulat?

currit

Marcus ambulat.

neuter -tra -trum:

nec

et

Alter servus: aut

-erum:

uter- utra-

Davus et Medus. Davus aut Medus. nec Davus nec Medus.

Uterque servus:

A-ne an B?

3.

Iulius: “Curre,

Marce!” Iam

4.

Aemilia

puer

currit, et

Marcus

et

puer ambulat, nec Marcus nec Quintus.

Quintus; et

femina

Lydia sunt duae feminae:

Romana

est,

Graeca. e

5.

duabus feminls

femina pulchra

6.

foeda

est,

est

est, et

nec Aemilia nec Lydia.

48

Graeca? Lydia

Aemilia

et

est

Graeca.

Lydia;

femina

/ 1

:

CAP. XIV

EXERCITIA 2-4

7.

Nllus et Rhenus sunt duo flumina: in e

8.

Africa

flumen in Africa

est,

Europa.

duobus fluminibus

in Africa est, Nilusne an

Rhenus? Nilus

in

est.

magnum est, et Nilus et Rhenus;

flumen

9.

parvum

flumen

nec Nilus nec Rhenus.

est,

Exercitium 2 1.

Uterque puer in lecto

2.

Uter puer dormit, Marcusne

3.

6.

Marcus dormit, sed Quintus Marcus non aegrotat, sed Aer frigidus per fenestram Fenestra Quint! non aperta, sed

7.

Puer vigilans

4. 5.

Quintus?

apertus clausus

cuba re gallus

intrat.

habere, se h.

est.

canere audit; “Cucurru!”



Davus:

9.

Quintus; “Pes male se

hodie

hoc die]?” aquam, Dave!” Davus

pes tuus se habet

8.

aquam

an

[= iacet],

mihi

[=

Da

ei

quomodo valere

dat.

vigilare

Exercitium 3 Cur Marcus quietus in lecto suo cubat? 1. 2. Cur alter puer vigilat nec dormire potest? 3. Uter e duobus pueris aegrotat? 4. Pesne solum dolet Quinto? 5. Suntne magna cubicula puerorum? ...

...

...

...

...

6.

Uter puer fenestra aperta dormit?

...

11.

Quid per fenestram apertam intrat? Cur fenestra Qulntl clausa est? Quid audit Quintus? Cur Marcus gallum non audit? Quid gallus canens salutat?

12.

Quem vocat Quintus?

13.

Quomodo

7.

8. 9.

10.

14.

15.

...

...

...

...

...

...

se habet pes Quinti hodie?

Cur Quintus noctem longam esse Quid Davus puero aegro dat?

...

putat?

...

...

Lectio secunda (versus 33-74)

Lectio II

Exercitium 4 Exempla Servus ambulans = servus qui ambulat;

ambula ntes =

servl

servi qui

[1]

-ans

[2]

-ens

ambulant.

-antia

Membrum dolens = membrum quod dolet; membra dolentia = membra quae dolent.

2.

= puella quae canit; puellae can entes = puellae quae canunt. Puer dormiens - puer qui dormit; pueri dormi entes = pueri qui dormiunt. Puella plor [= quae plorant]. [= quae plorat]; puellae plor Puer

rid

4.

Cor palpit Equus curr

3.

dorm

5.

Pastor

6.

Ovis err

7.

Canis

latr

-entes -entia

Puella canens

1.

-antes

[= qui rident].

[= qui rldet]; pueri rid

quod palpitat]; corda

[=

palpit

[=

[=

qui dormit]; pastores

quae

errat];

[= qui latrat];

dorm

oves err

canes

[= qui dormiunt], [=

quae

errant],

[- qui latrant].

latr

49

-ens

-entes -entia

[4] -iens

-ientes -ientia

palpitant].

[= qui currunt].

[= qui currit]; equi curr

[=

quae

[3]

EXERCITIA

CAP. XIV

8.

Animal

9.

Stella luc

vol

quae

[=

Exercitium 5 1. Iam hora prima

adhtic

quod volat]; animalia

[=

dormit.

damans puerum dormientem

2.

Servus

deinde

3.

Marcus

excitare

4.

Servus

frlgere

5.

induere

6.

sed Iam mantis eius non faciem Marcus primum manus, Davus eum caput totum in aquam

inquit

7.

8.

mane

9.

mergere

servum aquam et Marcus manias

el

aquam

[=

hora prima] puer mantis

Quintus, qui ante caput

Marcum

iubet.

faciem aqua frigida

surgere

,

primum

11.

purus

12.

Tunica

solere

13.

Marcus vestimenta sua

14.

Marcus

Marcus,

non Marcus caput

hodie non

et

,

quia aer frlgidus est

quod pes

et

Davus



et

corpus eius

est.

March

toga sunt

,

a servo

:

“Da mihi

et

me!”

Dave!

tunicam, deinde togam

Exercitium 6 Quo it Davus Quintum relinquens? 1. 2. Vigilatne Marcus? 3. Quomodo Davus puerum excitat? 4. Quid Marcus Davum afferre iubet? 5. Estne calida aqua quam Davus affert? 6. Quid Marcus primum lavat? Totumne corpus lavat Marcus? 7. 8. Estne frigida aqua qua Romani post meridiem lavantur? 9. Cur non surgit Quintus? 10. Doletne caput Marco? 11. Cur Marcus friget? 12. Quid Marcus a Davo poscit? 13. Quae sunt vestimenta Marci? 14. Num Davus Marcum vestit?

toga

lavat.

surgit,

dolet!” inquit.

sordidus

tibi

et

lavat.

ei dolet.

“Mihi quoque caput dolet”

surgere

sunt.

,

et

poscere

iubet.

ac

e lecto

10.

nudus

quae volant].

[- quae lucent].

afferre

lavare

[-

lucet]; stellae luc

sed Marcus

est,

vol

5-7

...

tunica

...

vestimenta

...

vestire

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Lectio tertia (versus 75-132)

Lectio III

Exercitium 7 -ans

-antes

-antem -antis

-antium

-anti

-antibus

-ante/-antl

1.

Puella

3

servum clam Servus clam

4.

Puella

-ens

-entes

3

-entis

-entium

fv

-enti

-entibus

Puella servi

-entem

non

et rid

audit, sed

pueilam dormi

non ab

ancilla

excitat.

can

sed a

et rid

excitatur.

ancillae can

clam

Ancillae can

non

et rid

audit, sed

vocem

audit. et rid

a XDuellis

dormi

non

audiuntur. 7.

-entia

non auditor.

dormi

audit.

dormi

vocem

a Duella

...

ancillam can

servo clam

-antia

-ente/-enti

et rid

dormi

2.

-ans

-ens

Ancillacan

Puellae dormi

ancillas can

sed servos clam

audiunf.

50

et rid

non andiunt.

EXERCITIA

CAP. XIV

8-10

8.

ServI clam

9.

Puellae dormi servls

10.

dormi

puellas

non ab

clam

excitant. ,

.

Puellae voces ancillarum can

et rid

non audiunt, sed

.

audiunt. a

12.

Davus non puero val Servus domino imper

13.

Quintus nec crus do!

14.

Puer aegrot

15.

Aves animalia

,

aquam

sed puero aegrot

n nec bracchium do!

membra

parent.

movet.

non movet.

d( dol

sunt sunt; ovis

vol

dat.

dominis imper

paret. ServI

non

animal vol

est

Exercitium 8 1.

Virl

calceus

Romani togam

dexter

2.

Miles gladium gerit

manu

3.

Vir

togam

4.

Marcus, cui pedes

[=

scutum manu mllitare non potest.

gerens]

Davus puerum In atrio

7.

Quintus, qul

8.

Davus Marco librum

9.

Iulius:

mecum multum

induit.

cum venire

5.

gerere

,

frigent,

6.

iubet:

“Veni

me

!

llberos suos exspectant.

esse solet,

10. 1 1.

Marcus

12.

Fllius discedens “

esse potest. et

cum Ire non

regulam

affert.

potest, Marce.”

Marcl

et ceteras

ferre solet.

malum.

ipse nihil ferre solet

pater!” inquit.

Sine pecunia nulla

[= nihil]

r

2.

Medus Lydiae

3.

Pretium eius

4.

El r

nomen

5.

Ear

ornatur digitus.

6.

In tabernis Romanis multae

eml

centum

est

est ‘anulus

r

Villa Iulil multls r

r

eml possunt. emere potest. quae Romae emi possunt.

pulchrls ornatur.

Exercitium 10 Quid est toga? 1. 2. Utrum bracchium viro togato nudum 3. Cur miles Romanus togam non gerit? 4. Quid miles manu sinistra gerit? 5. Cur Marcus calceos poscit? 6. Quo eunt Davus et Marcus? ... Qul sunt in atrio? 7. 8. Quid est ante parentes? ...

est?

...

...

...

...

...

...

Quo it Aemilia?

...

12.

Quid mater fllio aegrotantl dat? Quid pater dat filio valentl? Quas res Marcus secum fert?

13.

Quis

14.

Quid dlcit puer discedens? Quid pater responde t?

1

5

...

...

...

cum puerls Ire

solet?

...

...

. . .

.

sinister stilus

tabula

togatus

sestertii.

9.

11.

secum

vale

gemmatus’.

8.

9.

res

potest.

pulchram emit.

r

r

Qul magnam pecuniam habet multas Magnus est numerus earum r

10.

praeter

tecum

Exercitium 9

7.

nihil

parentes

hodie et

et

“Hodie Medus Medus librum et tabulam

1.

sed a

excitantur.

voces servorum clam 11.

.

ancillls car

51

res

res

rem

res

rei

rerum

rei

rebus

re

rebus

CAP. XIV

Lectio

/

XV

grammatica

participium (part.)

EXERCITIA 11/1

Lectio grammatica (versus 133-150)

Exercitium 11 Voca\re infinitivus

1.

Voca\ns est

est.

2.

Vide\ns, pon\ens, audi\ens

[2] -e|ns e\nt\is

3.

Infinitlvus volare, participium vol

ens -ent\is

4.

Infinitlvus sedere, participium sed

5.

Participium ducens, infinitivus due

6.

Participium veniens1 infinitlvus ven

7.

Participium faciens, infmitlvus/ac

[1]

[3]

-a\ns

-

-ij| 2if|zs

(-i\i'ns -i\ent\is)

-i\ent\is

[4]

masc./fem.

nom.

sunt.

item participium capiens,

;

iaciens, fugiens, pariens, accipiens, aspiciens, Infinitivus

sing.

plur.

-ns

-nt\es

iac

,

jug

par

,

accip

Singularis

,

cap

aspic

Pluralis

Masc./Fem.

Neutr.

Masc./Fem.

Neutr.

8.

Norn,

volans

vol

vol

vol

-nt\ibus

9.

Acc.

vol

vol

vol

vol

-nt\ibus

10.

Gen.

vol

vol

vol

vol

11.

Dat.

vol

vol

vol

vol

vol

vol

acc.

-nt\em

-nt\es

gen.

-nt\is

-nt\ium

dat.

-nt\i

abl.

-nt\e/i

neutr.

/_

/_

nom.

-ns

-nt\ia

12.

Abl.

vol

acc.

-ns

-nt\ia

13.

Nom.

canens

can

can

can

gen.

-nt\is

-nt\ium

14.

Acc.

can

can

can

can

dat.

-nt\-i

-nt\ibus

15.

Gen.

can

can

can

can

abl.

-nt\e/i

-nt\ibus

16.

Dat.

can

can

can

can

17.

Abl.

can

can

can

18.

Mascullnum ris,

vol

/_ et

femininum: volans, canens

singula-

est

volantem, canentem

canentes 19.

/_

can

Neutrum:

volantes,

aut

pluralis.

volans, canens

aut

canentia

est, volantia,

20.

Volante, canente

21.

Volanti

22.

Volantis, canentis est

singularis

aut

pluralis. est.

aut

singularis est, volantibus

aut

volantium,

canentium Cap.

pluralis.

CAPITVLVM QVINTVM DECIMVM

XV

Lectio

Lectio I

prima

Exercitium

(versus 1-40)

1

ego

sum habeo

1.

Delia:

tu

es

habes

2.

Syra:

is/ea

est

habet

3.

Delia: “Laeta

“Ego laeta



laeta

arnica eius 4. 5.

6. 7.

8.

non

Nonne tu laeta Cur tu laeta

quia Leander

,

Syra?”

me amat:

Delia?”

amicus meus

;



amicum habe itaque laeta “Nonne tu amicum habe Syra?” ” Syra: “Ego amicum non habe ?” Delia: “Cur amicum non habe Syra: “Amicum non habe quia formosa non Delia

,

Delia:

habe

,

,

,

quia femina formosa

52



amicum

EXERCITIA 2-4

CAP.

Exercitium 2

antequam

Marc!

1.

Diodorus

2.

Diodorus pueros

Marcus

est;

verberat; eo

improbos Diodorus enim magister Sextus primus ad

5.

Magister intrans discipulum salutat

Discipulus

8.

Sextus iam adest,

9.

Magister Iratus Titus

11.

Titus

magister

magistrum

[= tacens] ante

non

intrat,

primum ianuam

sed

intrat.

pulsat.

statim tacitus

turn

virga

...

Diodorus?

3.

Cur Marcus magistrum suum metuit?

4.

Quomodo

5.

Cui discipuli parent?

6.

Quis discipulus primus ad ludum advenit?

...

...

magister discipulos improbos punit?

...

...

8.

Quid facit Sextus cum magister Cur Iratus est magister?

9.

Estne Sextus discipulus improbus?

13.

sella

severus

ludum

Quis

12.

adsunt.

“O, discipulos improbos...!”

2.

11.

punire

sedet.

[= sed] ceteri discipuli :

Exercitium 3 Quo it Marcus?

nondum

sua consldit.

[= ostium] pulsat

est

ludus

iubet:

[= deinde] Sextus in

7.

considere

ianua

eumque

!”

6.

at

exclamare

est.

advenit.

“Salve, Sexte! 1.

10.

modo magister discipulos

discipulus

3.

7.

Diodorlest.

solet.

4.

10.

XV

intrat?

...

...

...

...

Quid facit Titus antequam ludum intrat? Quid magister eum facere iubet? Cur Titus librum suum non habet? Tune magister/magistra an discipulus/discipula ...

...

...

es?

..

Lectio secunda (versus 41-95)

Lectio II

Exercitium 4 1.

Leander saccum port

;

item Syrus saccum port

cum domino

2.

Davus

3.

Leander: “Saccus quern tu port

et

Ursus lectlcam

Davus: “SaccI quos vos port lectlca

5.

Iulia

quam nos

Iulia:

nam puerl earn “Cur vos

Marcus: “Nos

9.

Iulia:

“Aud

Cur tu non

Syre et Leander, leviores sunt

,

[2]

[3]

cum me canere aud

te

canere aud

ne, rid

cum

te

?

Iulia,

-atis

-at

-ant

-eo

-emus

-es

-etis

-et

-ent

-6

Nonne me

-imus

-is

-itis

quia

te

male

Qulnte? Tune

vocem

te

rid

“Ego bene can

“Non male can

,

at

ut

aud cum me canere auc ?”

pulchram habere. Non male can !”

vos male can

magnl

puerl!”

53

1

-it

-unt

-io

-imus

-is

-itis

-it

.

me bene canere put

satis

[4



canere aud

Marce? Quintus non

Quintus: “Ego put

Quintus:

quam

quod Iuliam canere

sed rid

ut parva puella.”

12.

quern ego

!”

Quintus: “Ego non rid

Iulia:

is

male canere put

cum

8.

11.

quam

?”

rid

canere put

10.

,

puerl,

rid

bene canere put 7.

Syre, levior est

-amus

-as



port

Puerl non can

can

aud 6.

,

-6



port 4.

[1]

port

-iunt

CAP.

XV

convenlre

EXERCITIA 5-7

Exercitium 5 1. Marcus (ad Sextum

desinere

2.

Sextus

doml

3.

Magister:

Inferior

4.

nisi

5.

nos

6.

posterior

7.

quid

8.

et



Titum):

non

et Titus: “Id

“Verum

dicitis

Marc! verberat.

Magister Iratus

Tergum est pars corporis Marcus non lacrimat, neque enim lacrimare puero Romano Magister eum verberare atque puer ad sellam suam [= cur] Marcus non consldit? Non consldit, quia pars ,

quod

tergl

el dolet.

reddere

9.

Quintus non in ludo, sed

est.

aegrum

redire

10.

Marcus: “Quintus

se

11.

Magister:

si

12.

Magister

tergum

13.

Magister: “Necesse est te punlre,

verum



dlcit



esse’.”

ludum

frater tuus aeger est, in

Marcum

Tito tabulam

Ire

non

potest.”

iubet.

tabulam nunc reddis Tito!”

Exercitium 6

vos 1.

Quis discipulus postremus advenit?

4.

Marcusne magistrum salutat? Cur magister Marcum verberat? Cur Marcus non lacrimat?

5.

Quo

2. 3.

8.

Ubi

10. 11.

12.

...

...

7.

9.

...

...

puerum redire Cur Marcus non consldit? Quid est tergum?

6.

magister

iubet?

...

...

...

est frater

Marcl?

...

Cur Quintus in ludum Ire non potest? Quid magister pueros iubet? Cur Marcus librum Tit! habet? Cur Titus non potest malum reddere Marco? ...

...

...

...

Lectio tertia (versus 96-128)

Lectio III

Exercitium 7 1. Davus et Ursus, qul dominum vehunt, iam

ego

nos

tu

VOS

2.

Syrus et Leander saccos vehunt;

is

il

3.

Davus: “Nos “

4.

Syrus:

sumus

5.

Ursus: “Nos fessl

es

estis

6.

Davus:

sunt

“St!

,

Dominus



7.

Ursus:

8.

ServI, qul

dominum

Dominus

excitatur.

possum possumus

dormit;

qul vehitur fessus

portare iam

13.

Iulius:

14.

Ursus: “Sine te lectlca gravis non

9.

potest

possunt

10. 11.

Syre et Leander?”

fessl

et

Urse?”



,

” ”

lectlcam in via ponunt.

?”

Iulius:

“Ego gravis non

Dave

,

quoque fessus esse non pot

non pos

12.

potestis

,

quia dominus gravis

“Cur hie consistimus? Ubi Davus: “In monte Iam Iulius: “Quid me portare non pot Davus: “Te portare non pos

potes

fessl

fessl

Cur

non

fessl

fessl

nondum

Nonne vos

fessl

sum est

magistrum non salutatis...” magistrum salutamus.” Marcus dlcit verum non est.”

est:

te

portare

non pos

,

domine.”

?” ,

,



quia nimis gravis .”

nec lectlca gravis

Tune apud lectlcam ambulare

?”

pot 15.

Iulius: “Fessus

16.

Davus:

17.

Iulius:



:

non

tarn fessus

“Verum dlcis: ego non dominus 54



ambulare non pos tarn fessus ,

quam nos quam servI

.”

vos !”

,

sed

d

.

EXERCITIA

CAP.

8-10

XV

Exercitium 8 1.

2.

Magister librum aperit ac

incipit.

Dum magister recitat,

discipull

lectulus

dormiunt

[= ntillus discipulus

nos

vigilat].

tam bene dormiunt quam doml

3.

Discipull

4.

Ergo posteriorem

librl

[= parvis lectis]

in

partem non audiunt, sed tantum

5.

Magister eos verberat. Discipull: “Cur Magister:

7.

In ludo dormire



verbero,

quod

verberas?”

modo

alio

recitare incipit?

4.

Totumne librum audiunt discipull? Cur non audiunt posteriorem libri partem? Cur magister recitare desinit?

...

...

...

5.

Quomodo

Quid Marcus

7.

Quomodo magister discipulos

magister discipulos excitat? dlcit

magistro Irato?

10. 11.

Num in ludo dormire licet?

...

...

punit?

Cur discipull non consldunt? Cur magister eos ante sellas stare Quid recitat magister sedens?

...

...

iubet?

...

...

13.

Quid est lectulus? Tune stans dormire potes?

14.

Ubi vos dormire

12.

vos (acc)

non possum.”

...

6.

9.

excitare

non

Exercitium 9 Quid facit magister antequam 1.

8.

omnes

recitare

6.

3.

(acc)

prior

partem.

2.

licere

...

...

Lectio

grammatica

...

soletis, discipull?

...

(versus 129-170)

Lectio

gmmmatica

Exercitium 10 voca\mus

1.

Voc\d,

2.

Voca\s, voca\tis

3.

Voca\t, voca\nt

4.

Voc\d rDersona

prlmaest.



persona

.est.

voca\mus est_

sineularis est C7

i

plnralis.

_ secunda _

5.

Voca\s.

6.

Voca\t persona

.

est; voca\tis est

plur

pers,.1

-o

-mus

pers,.2

-s

-tis

pers,.3

-t

-nt

in

1

-0

-

2

-a\s -a\tis

_ est; voca\nt est

]

(pers.)

sing.

_ est.

3 [2]

1

a\mus

-a\t -a\nt i

-e\

-e\mus

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

2

-e\s

-e\ tis

am am am

vid

vid

-e\ nt

vid

vid

vid

aud aud aud

-e\t

vid

aud aud aud

3

Pers. 3

am am am

10.

Pers.

1

due

due

fac

fac

s,

s

11.

Pers. 2

due

due

fae

fac

es

es.

12.

Pers. 3

due

due

fac

Jfac

es

s

7.

Pers.

8.

Pers. 2

9.

1

55

[3]

[4]

1

-0)o -imus

2

-is

-itis

3

-it

-(i)unt

1

-i\d

-i\mus

2

-;|s

-t\tis

3

-i\t

-i\unt

EXERCITIA

CAP. XVI

Cap.

XVI

CAPITVLVM SEXTVM DECIMVM prima

Lectio I

Lectio

appellare

Exercitium

1

duo maria mare quod supra Italiam

1.

Italia inter

flare

2.

Id

[= vel] ‘mare

fluctus

1-40)

(versus

egredl

est

Hadriaticum’

3.

Infra Italiam situm est

4.

In Tiber! flumine

Tnfluere

5.

Itaque

interesse

6.

magnae Ostia est oppidum

locus

7.

In

maritimus

8.

Os fluminis

sive



Tuscum. aquae

Romam

adlre

quod

est.

non possunt.

magnum

habet.

maritima multi sunt portus.

merx

10.

quo flumen Res quas mercatores emunt ac vendunt Cum nullus flat, mare

nauta

11.

Cum magnus ventus

navigare

12.

est

navis

13.

Tempestas mare

9.

‘mare

[= nominatur],

mare non multum, sed

implere Inferus

mergere

1-3

est

,

in

mare dlcuntur. est.

mare

est.

magnus ventus. atque altos

facit,

qui

navem aqua

possunt.

opperlri

ora

14.

Navis quae aqua impletur in mare

paulum

15.

Itaque

portus

cum nautls.

tempestates metuunt nec marl turbido

volunt.

secundus

qui navigare vult

ventum secundum

16.

Is

situs

17.

Ventus

sive

18.

Vento secundo naves e portu

superus

19.

tempestas

est

[= exspectat].

ventus qui a tergo

flat.

[= exeunt].

navium vento implentur.

Exercitium 2

tranquillus 1.

turbare

maria

Inter quae

sita est Italia?

Cur magnae naves

3.

Ubi sita est Ostia? Quid dlcitur locus quo flumen In quod mare Tiberis Influit?

turbidus

velum 4.

ventus 5.

6. 7.

...

Romam adlre non possunt?

2.

in

mare

Influit?

Ubi sita sunt oppida Brundisium, Quid est portus?

Puteoll,

Quomodo

Num merces tantum vehuntur navibus?

merces ex Africa in Italiam vehuntur?

10.

Quid

11.

Quando tranquillum est mare?

14.

Genua?

...

...

9.

13.

...

...

8.

12.

...

...

facit is

qui navigare vult?

...

...

...

...

Quid est tempestas? Cur nautae tempestates metuunt? Quid nautae in portu opperiuntur? ...

...

...

Exercitium 3 ablativus absolittus I:

cum

adiectivo

1.

secund

Vent

naves e portu egrediuntur. per mare vehuntur.

2.

Naves plen

3.

Nautae neque mar

4.

Marcus

5.

Puer ocul

6.

Marcus surgit ac ped nud Marcus mantis lavat atque man aegr Quint tres tantum

7.

8.

vel

apert

fenestr

neque mar

tranquil!

claus

turbid

dormit, Quintus fenestr in lecto cubat.

56

ante lectum

stat.

purls e cubiculo discipull adsunt.

exit.

navigare volunt. claus

cubat.

4-6 EXERCITIA 9.

CAP. XVI

10.

Patr

vlv.

Lun

plen

fllius

pecuniosus non

nox obscura non

est.

est.

Lectio secunda (versus 41-95)

Lectio II

Exercitium 4 Exempla: vereri = timere

= timet, vere ntur = timent = verens timens In portu necesse est ventum opper Nautae ventum secundum opper veretur

1.

2. 3.

Medus, qul dominum severum ver profidsc

4. 5.

Sol or

Medus

7.

Lydia

-atur

;

-erl

[2]

ex

Italia in

Graeciam

-etur

-entur

-ens

portu egred

e

Medus

et

quia

laet

-antur

-ans

vult.

Vento secundo navis

6.

-arl

[1]

-I

[3]

Lydia solem or

intu

-itur

cum arnica sua proficlsc

Roma profidsc

non

laet

potest; de oculis eius lacrimae

-Iri

[4]

lab

-itur

8.

Medus amlcam suam tristem complect

9.

Quintus oculis clausis cultrum medici opper

-untur

-ens

atque consol

-iuntur

-iens (oritur)

10. Parentes fllium vivere laet 11.

12. 13.

canis oves sequ Oves pastorem suum sequ Omnes nautae Neptunum, deum maris, ver Oculi humanl solem intu non possunt. ;

Exercitium 5 Exemplum:

nummos suos numerat Aemilia spectante dum Aemilia spectat).

(= Sol

2.

Magistr

recitant ridet plorant

3.

Marcus Sol

5.

Pastor

6.

Ceter

homin

navis profidscitur mult

orient

1.

4.

ablativus absolutus

Iulius

cum participid

(-nte -ntibus)

discipuli dormiunt.

soror

pastor

lucent

II:

spectant

dormient

!

umbram petit. can

ovis abit, sed pastor latrant

tacent

et

excitatur.

medicus Quintum oculos

audient

claudere iubet. 7.

canent

Gall

excitatur puer.

Exercitium 6 2.

cernere est pars navis posterior.

1.

Illic

sedet

,

is

est

complect!

nauta qui navem

conscendere

unde sol hora prlma pars quo sol hora duodecima

3.

est ea pars caeli

consolari

4.

est ea caeli

contrarius

5.

Oriens et occidens partes caeli

6.

Ea

7.

Pars contraria dicitur

8.

Nautae ad occidentem naviganti meridies a

9.

Vento secundo atque caelo

caeli pars ubi sol

merldie

stat

sunt.

dextra

appellatur

gubernare

septem

a

stellls

quae

gubernator

in ea parte caeli stant.

intueri est, a

labi

septentriones, oriens a tergo.

laetari

multae naves

tempore] e portu egrediuntur. 10.

Medus

11

Lydia

.

et

Lydia navem

Medum in

[=

uno

meridies occidens

et

ex

Italia

puppim ascendentem

occidere oriens orlri

57

EXERCITIA

CAP. XVI

12

proficisci

.

Lydia

trlstis est,

sed

Medus

[= gaudet] nec

7-10

iam dominum

puppis

semper

13.

Medus faciem Lydiae

[= spectat]: de oculis eius lacrimae

14.

Medus amlcam suam

eamque multis verbis

15.

Parvae res quae procul absunt oculis

septentriones

sequl

serenus

simul sinistra

Exercitium 7 1. Ubi sedet gubernator et quid 2. Quid est puppis?

vererl

agit?

non possunt.

...

...

3.

4.

Quae Quae

sunt quattuor partes caeli?

unde

dlcitur ea caeli pars

5.

Pars contraria quae est?

6.

Unde Medus

7.

Quo

et

Lydia

proiiclscuntur?

...

sol oritur?

...

...

navem conscendunt?

...

...

14.

Cur in Graeciam ire volunt? Quid secum ferunt in nave? Quid Medus et Lydia e nave spectant? Cur homines in portu vix cerni possunt? Num tristis est Medus? Cur Lydia non laetatur? Quomodo Medus amicam suam consolatur?

15.

Quam in

8. 9.

10. 11.

12. 13.

...

...

...

...

...

...

partem navigant?

...

...

Lectio tertia (versus 96-150)

Lectio III

Exercitium 8 multum paulum

-l

Exemption: Puer aeger multum aquae

-ae

1.

In Tiberl non multum, sed paulum aqu

-is

2.

lulius

multum pecuni

cibi est.

est.

habet.

4.

Oves multum herb Pastor non paulum pan

5.

In corde et in venis

6.

Post

3.

paulum

bibit et

edunt.

secum

fert.

est. multum sanguin paulum tempor discipuli dormiunt.

Exercitium 9 multum

1

paulum

2.

.

esse solet, hodie paul

.

Quintus mult

crassior est

multo

-ior -ius

3.

paulo

post

4.

ante

5.

iam

6.

Nautae mult

7.

Navis paul

8.

Danuvius flumen mult

I

quam Marcus

paul

post terra cerni

non

mult

crassior

quam

potest.

altiores sunt

quam

paul

ante.

aquae e nave hauriunt. levior

fit.

longius est

quam

Tiberis et paul.

.

quam Rhenus. Exercitium 10 ater

1.

Dum gubernator

conati

2.

Ab

fieri fit

3.

Nauta deum Neptunum

fulgur

4.

Paulo post

iactare

[ tacet],

Medus caelum

spectat.

occidente nubes oriuntur non albae, sed

“O Neptune!” mare illustrat, et statim magnus :

caelum

et

audltur.

haurlre 5.

Iulia.

post tempestas oritur.

dt

fluctus

est.

et

Simul tempestas

oritur;

mare turbidum

58

[= esse incipit].

longius

.

EXERCITIA

11-12

6.

Navis fluctibus

7.

Necesse

8. 9.

10.

CAP. XVI

/ 1

ac

aquam Gubernator Neptunum

[=

est

merces

et

prope non] gubernari potest.

iterum

timorem

Lydia Christum invocat:

“O

Medus Lydiam labentem

sustinere

[= quia timet]

loqui

nos!”

Christe!

propter

nec

[= sed

non]

ipse stare potest. 11.

XVII

invocare

iacere.

invocat

/

servare tonitrus

Lydia

[= rursus]

Christum invocat: “O Christe! lube mare

vero

!”

tranquillum

vix

Exercitium 11 Quid Medus in occidente videt? 1. 2. Quid gubernator opperitur? 3. Cur Neptunum invocant nautae? 4. Cur navis gubernari vix potest? 5. Quid nautae e nave hauriunt? 6. Cur merces in mare iaciuntur?

...

...

...

...

...

...

(Jbi est

7.

mercator cuius merces iaciuntur?

11.

Quern dominum Lydia invocat? Quid turn agit Medus? Cur Medus loqui non potest? Cur nautae aquam haurire desinunt?

12.

Mergiturne navis?

8. 9.

10.

...

...

...

...

Lectio

grammatica

...

...

(versus 151-165)

Exercitium 12 1. Tiine\re verbum activum 2. Vere\ri est verbum

Lectio

est; time\ri ;

verbum

verbum deponens

est.

vere\ri et lab\i

verbum activum:

verba

sunt. 3.

inf. -re

Infinitivus verb! deponentis

verb!

non

in -re desinit, sed in -ri/-l ut infinitivus

pers.3-f -nt

verbum passivum

.

4.

Infinitivus: con

5.

Persona

tertia verb!

persona

tertia verb!

Persona

tertia: singularis:

pluralis:

con

6.

grammatica

,

intu

,

loqu

deponentis non in

-t,

,

opper

-nt desinit, sed in -tur, -ntur ut

Inf

-ri -i

pers. 3 -tur -ntur

con

intu

,

,

loqu

intu

loqu

,

,

opper

opper

Participium verb! deponentis desinit in -ns ut participium verb!

8.

Participium:

sing,

con

,

intu

,

loqu

;

verbum activum deponens:

7.

nom.

part, -ns -ntis

opper

10.

CAPITVLVM SEPTIMVM DECIMVM Lectio

prima

et

deponens:

Cap. XVII

(versus 1-41)

Exercitium 1 Quot sunt x et hi? 1. 2. Quot sunt x et iv? 3. Quot sunt x et v? 4. Quot sunt x et vi? 5. Quot sunt x et vn? 6. Quot sunt x et vm? Quot sunt x et ix? 7. 8. Quot sunt xx et vm? 9. Quot sunt xx et ix? Quot sunt xx et x?

Lectio I

...

duodetriginta

...

duodeviginti

quattuordecim

...

quindecim

...

sedecim

...

septendecim

...

tredecim

...

triginta

...

undetrlginta

...

undevlgintl

...

59

et

EXERCITIA 2-4

CAP. XVII

Exercitium 2 centesimus discere

1.

2.

Discipulus est puer qul

Qul

magisterest.

discipulos

docere

3.

Magister est vir

doctus

4.

DiscipulT sunt pueri

interpellate

5.

6. 10.

nescire

7.

nongenti

qul multas res

8.

Discipulus qui nihil discere vult

Sextus nec stultus nec piger Magister: “Die

numeros

[=

non

est.

sed

est,

atque

ad centum!”

a decern

manum

discipulus

primum

Sextus, deinde Titus,

Marcus.

octingenti piger

,

sciunt],

indoctus indust rius

qul multas res

9.

postremo

Titus

numeros

Titus

decimum

dlcit a

x ad

xxii, turn magister

numerum

priive

,

eum

dlcit a

xx ad

c: “Vlgintl, trlginta,

sexaginta,

octdginta, nonaginta, centum.”

pravus

prudens

11.

quadraginta quadringenti

12.

numeros a c ad m dicere iubetur, numeros dicere non vult. Sextus [c] quemque numerum tantum Sextus, qul

ducenti, trecentl,

quingenti

13.

Magister: “Quot sunt “

rectus

14.

responsum

15.

scire

16.

septingentl

Quod

[l] .”

[xl] et decern?” Sextus:

Marcus: “Sexaginta.”

Sextus respondet

est.

Marc! non rectum, sed

Exercitium 3 Quid magister pueros docet? 1. 2.

Num docti sunt discipull?

3.

Qul discipulus multas

tot

4.

Sedentne discipull magistro recitante?

5.

Quid

faciunt discipull

...

res discit?

8. 9.

Estne Sextus puer stultus?

...

Omnesne

11.

Cur Marcus prave respondet?

-mus

Exercitium 4 Bonus discipulus magistrum 1.

-s

-tis

-t

-nt

-ris

-mini

-tur

-ntur

cum

saluta

Sextus: “Ego

magistrum

eo vide

...

...

...

cum eum

saluta

vide

et a

magistro

cum eum vide

salut

et a

magistro salut



numquam

Marcus: “Ego

4.

“Tu non saluta magistrum non saluta BonI discipull magistrum

a magistro salut

a magistro

Sextus:

saluta

mille?

ab eo vide

3.

5.

centum ad

discipull recte respondent?

-6

cum ab

a

...

Lectio secimda (versus 42-87)

-mur

...

...

10.

2.

...

antequam respondent?

Lectio II

-or

...

Omnesne simul manum tollunt? Quos numeros dlcit Titus? Num Sextus omnes numeros dlcit

7.

respondet.

...

tollere

6.

est.

respondet; Marcus

Sextus

septuaginta

usque

,

mille.”

recte

sescenti

“Centum,

dlcit:

,

qulnquaginta quisque quemque

tam multos]

[=

ab eo vide

,

quia ipse



cum eum vide cum eum vide

saluta

cum ab eo vide

60

cum



et a

magistro

EXERCITIA

6.

CAP. XVII

5-7

Marcus: “Verum et a

dlcitis:

amicus patribus

cum eum vide

vos magistrum saluta

cum ab eo vide

magistro saluta

et a



cum ab eo vide

magistro saluta 7.

cum eum vide

Sextus et Titus: “Nos magistrum saluta

,

quia magister

vestrls est!”

Exercitium 5 1.

Syra Iuliam vocat = Iulia a Syra voc

2.

Syra Iuliam quaerit nec earn reperit

3.

Iulia:

“Syra

4.

Iulia:

“Syra

[1]

=

=

me vocat” “(Ego) me quaerit nec me reperit” = “(Ego)

[2]

vocat” = “(Tu)

5.

Marcus: “Syra

te

10. 6.

Marcus: “Syra

te quaerit

nec

[3]

= “(Tu)

te reperit”

-or

-amur

-aris

-aminl

-atur

-antur

-eor

-emur

-eris

-eminl

-etur

-entur

-or

-imur

-eris

-imini

-itur

-untur

7.

Syra pueros vocat -

-ior

-Imur

8.

Syra pueros quaerit nec eos reperit =

-Iris

-imini

nec

-itur

-iuntur

9.

Puerl:

[4]

“Syra nos vocat” = “(Nos)

Pueri: “Syra nos quaerit nec nos reperit”

= “(Nos) r>

11.

Iulia:

“Syra vos vocat” = “(Vos)

12.

Iulia:

“Syra vos quaerit nec vos reperit”

=

“(Vos)

Exercitium 6 1.

Magister Sextum

:

“Bonus

es discipulus, Sexte.

Semper

prave respondes.”

Marcus non

3.

Quod

4.

Marcus vero semper prave respondet,

5.

laudatur, sed

6.

duodequadraginta

magister interrogat non

difficile,

sed

est.

facile est

enim

xxx

et viii

Exercitium 7 Cur Sextus 1.

est,

interrogantur

quam

.xxxetix

sunt

et Titus

laudantur a magistro?

quod magister

...

3.

Quern magister reprehendit? Cur Marcus numquam laudatur? Num Marcus semper interrogate? Estne magister amicus patribus discipulorum? Qulntusne a magistro reprehenditur? Quot sunt quadraginta et octo? Estne facile quod vos interrogamini, discipull?

5.

7.

8. 9.

10. 11.

ego.”

neque

alii

laudare

numquam quamquam reprehendere

undequadraginta

Estne

6.

quod

saepe

2.

4.

facilis

antequam respondet.

Marcus: “Quod ego interrogor nimis discipull tarn

cogitare difficilis

2.

interrogate; neque

recte,

difficile

interrogat?

...

...

...

...

...

...

Tune saepe a magistro/magistra laudaris? Tune Marcum stultum esse putas?

...

...

...

61

EXERCITIA

CAP. XVII

8-10

Lectio tertia (versus 88-152)

Lectio III

Exercitium 8 [1]

[2]

[3]

[4]

-or

-amur

-aris

-amini

Exempla: vereor = timeo vereris - times

veremur = timemus veremini = timetis verentur = timent

veretur - timet

-atur

-antur

-eor

-emur

1.

-eris

-eminl

2.

Medus: “Cur non

-etur

-entur

3.

Nauta:

-or

-imur

4.

Nautae non proficisc

-eris

-iminl

5.

Medus: “Cur non

-itur

-untur

6.

Nautae:

*ior

-Imur

7.

Medus

-Iris

-Iminl

8.

-Itur

-iuntur

Nauta non

10.

.

.

.

proficisc.

.

“Non proficisc

.

dnminnm ver nec iam dnminnm

nec iam

laet laet

Nautae non

laet

,

Nautae:

tii

non

laet

quia tempestatem ver

Medus: “Nonne vento secundo ?

Cur

ver

?”

Onid ver

intu 11.

proficisc.

proficisc

Medus: “Ego T.ydia?

9.

“Non

ventum secundum opper nauta? Onid opper quia ventum secundum opper quia ventum secundum opper ?” nautae? Quid opper quia ventum secundum opper

quia

proficisc

“Non laet

laet.

,

nautae?

Cur caelum

?”

Quid ver ,

Nubes

quia tempestatem ver

atras



procul in caelo intu

Exercitium 9 A: “(ego)

A A:

Exempla:

-J>”

“ (nos l

-

mus





Magister:

Ego bene

Magister

recito.”

dicit ‘se

bene

recitare.’



Nos bene recita mus .” Discipuli dicunt ‘se bene recitare.’ Iulius: “Servus meus abest.” Iulius dlcit ‘serv um suum ab esse Iulius: “Servum meum quaero.” Iulius dlcit ‘se servum suum quaerere.’ Discipull: “Probi sumus ac magistro nostro pare mus .” Discipull dicunt Discipull:

A dlcit AA dicunt

.’

‘se

probos esse ac magistro suo parere.’ 1.

2.

Iulia:

“Ego bene cano.”

Iulia dicit



bene can



Albinus: “Ornamenta vendo.” Albinus dicit

3.

Servus: “Fessus sum.” Servus dicit

4.

Servi: “Fessi

5.

Nauta: “Ventum

sumus.” Servi dicunt

secundum



ornamenta vend ’

es

fess







opperior.”

es

fess

Nauta

ventum



dicit



6. 7.

8.

secundum opper “Neptunum veremur.” Nautae dicunt Iulius: “Filius meus aegrotat.” Iulius dicit ‘Fili Titus: “Ego librum meum non habeo.” Titus dicit non hab Nautae:

Neptunum ver





aegrot

librum



.’

9.

Sextus: “Laudor a magistro meo.” Sextus dicit

“Domino meo pareo.” Servus dicit “Cum amico meo proficiscor.” Lydia

10.

Servus:

11.

Lydia:

a magistro

laud



domino



dicit



par

cum amico



proficisc 12.

Milites:

“Nos patriam nostram defendimus.” Milites dicunt



patriam

*

defend

Exercitium 10 absens

1.

Quintus, qui hodie abest, etiam

as

2.

Magistro sub parere

certus

3.

Magister

e

a magistro laudatur.

dubs nummos,

sacculo sub

computare

62

et

EXERCITIA

4.

CAP. XVII

11-12

Magister: “Quot sestertii sunt sex denarii?” Titus digitls

:

“...quattuor, ...octo, ...duodecim...”

demonstrare denarius

an trlginta?” Titus non

5.

Titus: “Sunt sestertii... vlgintl?

Sextus autem recte respondet.

largirl

6.

Magister Sexto assem dat, et denarium in sacculo

largus

est.

non

7.

Magister

8.

Marcus:

9.

Magister: “Id exemplo

,

neque pecuniam suam discipulls

est



computare doces, magister?” possum: Si sedecim asses cum

[- cur] nos

ainlco tuo

[- dlvidis] ...”

Exercitium 11 Quid magister e sacculo suo promit? 1. 2. Quot asses est unus sestertius et quot

sestertii

Quomodo parvl discipull computant?

unus denarius?

7.

Quid magister Sexto

9.

Estne largus magister Diodorus?

11.

13.

...

...

...

...

8.

12.

quare

...

Sextusne incertus

10.

promere

...

6.

5.

oportere

reponere

Cur Titus magistro interrogantl non statim respondet? Quid dlcit Sextus manum tollens? Cur incertum est responsum TitI?

4.

incertus

partiri

.

3.

sed

est?

...

dat?

...

...

Quare puerl computare discunt? ... Cur Marcus decern asses non habet? Cur magister Marcum nihil docere potest? ... Tune pecuniam tuam partlris cum amlcls? ... ...

Lectio

grammatica

Lectio gmmmatica

(versus 153-193)

Exercitium 12 1.

Laud\or, lauda\mur est persona

2.

Lauda\ris, lauda\minl est persona

verbl passlvl.

3.

I,audd\tur. lauda\ntur est

verb! passIvT

4.

verbl passlvl.

persona

Personae verbl passlvl: persona tertia

secnnda

-

.

,

-

;

-fur, -ntur;

persona prlma

persona -

,

Personae verbl passivi et

deponentis

pers.

1

sing.

plur.

-or

-mur

pers. 2 -ris

-mini -ntur

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

pers. 3 -tur

vocor

voc

vid

vid

in

5.

Pers.

-or

-a\mur

6.

Pers. 2

voc

voc

vid

vid

2 -a\ris

-a\minl

7.

Pers. 3

voc

voc

vid

vid

3 -a\tur -a\ntur

8.

Pers.

1

due

due

9.

Pers. 2

due

10.

Pers. 3

due due

aud aud aud

aud aud aud

11.

Laet\or, laeta\mur est

12.

Laeta\ris, laetd\mini est

persona

verb! deponentis.

2 -eris

-imini

13.

Laeta\tur, laeta\ntur est persona

verb! deponentis.

3 -itur

-untur

1

-i|or

-t\mur

-l\ris

-l\mini

1

due persona

_

verbl deponentis.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

[2]

1

-e\ or

-e\

-e\ ris

-e\minl

3 -e|fnr -e\ntur [3]

[4]

1

-or

14.

Pers.

ednor

con

ver

ve.r

2

15.

Pers. 2

con

con

ve.r

ve.r

3 -i\tur

16.

Pers. 3

con

con

ve.r

ver

17.

Pers.

1

loqu

loqu

part

part

18.

Pers. 2

loqu

loqu

part.

part

19.

Pers. 3

loqu

loqu.

part

part

1

63

mur

1

2

-imur

-i\untur

EXERCITIA

CAP. XVIII

Cap. XVIII

CAPITVLVM DVODEVICESIMVM

Lectio

Lectio

I

eadem

idem

idem

eundem eandem idem eiusdem

eidem

eodem

eadem

eodem

(versus 1-61)

Exercitium 1 dem dominl. 1. Davus et Ursus sunt servl 2. Davus et Ursus dem dominum habent. dem dominus est. 3. Davo et Urso 4. Davus et Ursus dem domino parent. dem domino habitant. 5. Davus et Ursus cum

dem dominae. dominam habent. dem Deliae et Syrae dem domina est. Delia et Syra dem dominae parent. Delia et Syra cum dem domina habitant. Patii et fllio dem cognomen est. Pater et fllius dem cognomen habent. Mare Inferum et Tuscum sunt duo nomina dem marl duo nomina sunt. Pater et mater in dem cubiculo dormiunt.

6.

Delia et Syra sunt ancillae

7.

Delia et Syra

8. 9.

10. 11.

12. 13. 14. 15.

coniungere

prima

Exercitium 2 1. Ex litteris

Latina k

In

dictare

3.

Consonans semper cum vocall

erus

4.

Cum vocabula

frequens

5.

Haec vocabula dominus

intellegere

6.

Magister libros

ita

7.

Marcus vocabula Graeca non

iungere

8.

Discipuli in tabulis

legere

9.

lingua

10.

rarus

11.

scrlbere

sententia

dem

maris.

sunt, ceterae sunt

Latinis sex

2.

consonans

littera

non

sed

[= iunguntur],

et

Graecos

et

flunt.

Latinos

id

[= eo modo] pueri Marcus vocabulum homo scribit Barbaris non eadem lingua, sed

potest.

quod magister

iis

scribere discunt. [=

hoc modo]: omo.

linguae sunt.

Exercitium 3 Quot sunt litterae Latinae? 1. 2. Quot sunt vocales et quot consonantes?

significare 3.

Estne b vocalis an consonans?

4.

Suntne vocales an consonantes

varius vocalis

...

...

litterae e et o?

5.

In quibus vocabulis reperiuntur litterae y et z?

Quid

7.

Num k littera frequens est in lingua Latina?

8.

Quid

9.

In vocabul ofamilia quot litterae et quot syllabae sunt?

est

zephyrus?

Kaeso

7.

...

...

11.

12.

Quomodo parvus discipulus legit?

erus 7

...

13.

Quid

14.

Omnesne discipuli

scribunt discipuli?

...

...

recte scribunt?

...

Exercitium 4 facit

1.

faciunt

...

...

Utrum vocabulum rarius est dominus an Quos libros magister legere potest?

10.

facere

...

6.

est

Vocalis per se syllabam

2.

Sine vocali syllaba

3.

Consonans per

potest.

non

se syllabam

64

est.

eundem hominem

et

...

sic

1-4

non

potest.

.

...

...

,

EXERCITIA 5-7

CAP. XVIII

consonans

cum

vocal! iungitur, syllaba

4.

SI

5.

Cum syllabae coniunguntur, vocabula

6.

Ornamenta feminam pulchram etiam pulchribrem

7.

Ornamentls femina pulchra etiam pulchrior

fieri fit

fiunt

Exercitium 5 1.

2.

que discipulus eandem sententiam

In tabula sua

scrlbit.

Magister tabulam

4.

Magister suam

5.

Parvus discipulus

6.

Ita

7.

In vocabulo September

cuius-que

que discipull

8.

vocalis

In lingua Graeca r

gamma, A

quo-

que syllabae

que vocabull

que vocabulum

eadem

cui-que

que litteram

legit

que syllabam

syllaba

aspicit.

que discipulo tabulam reddit.

cum

qua-

et

dlcit.

que discipulo que syllaba vocalem habet: in a

legitur.

que

est.

suum

que

litterae

nomen

a alpha b

est, ut

beta,

delta, cet.

Lectio secimda (versus 62-118)

Lectio II

Exercitium 6 1. Titus non tarn stultus nec tarn pig est quam Marcus. 2. Marcus stultior et pig est quam ceterl discipull. 3. Marcus discipulus stultissimus et pig est. 4. Anulus sine gemma non tarn pulch est quam anulus gemmatus. 5. Anulus quem Medus emit pulch est quam ceterl anuli Alblnl. 6. Medus anulum Alblnl pulch emit. 7. Capillus Sextl et TitI non tarn nig est quam Marcl. 8. Capillus Marc! nig est quam ceterorum puerorum. 9.

quod - que

quem- quam- quod -que

Titum, postremo Marcum. 3.

quae-

quis-

que discipulum ad se vocat, prlmum Sextum, turn

Magister

Capillus Marcl nig

-er -rior

-errimus

est.

Exercitium 7 Exempla: Qualis miles

est

Aemilius? Miles probus

et fortis est.

-us -a

Quomodo pugnat? Aemilius probe et for titer pugnat. 1.

Qualis discipulus est Marcus? Marcus discipulus stult

2.

Quomodo Marcus respondet? Marcus stult

3.

Quale

4.

Quomodo

5.

est

responsum

Responsum

Quales sunt

litterae

eius rect

scrlbit

(= turp

)

8.

Magister

9.

Marcus

lev

10.

Mllites fort

et et

manu non

,

Graec

sed foed

legere potest.

Graec

scrlbit:

legere potest.

Marcus

lev

scrlbit.

fugiunt, sed fort

11.

Aemilius long Pater

13.

Cert

14.

Menses annl non aequ longl sunt. Syra mal aures habet: Syra Aquila bon oculos habet: aquila

pugnant.

abest a sorore sua.

pecuniam suam aequ

-

iter

bonus

malus male

12.

16.

sunt, sed

).

Latin

-is -e

partltur inter

Aemilia femina pulchrior

est

quam

fllios.

Syra.

audit. videt.

65

-a

-um

-a

-um

bene

scrlbit.

Magister libros Latin et

respondet.

Marcus? Marcus non pulchr

7.

15.

est.

Marcl? Litterae eius non pulchr

(= turp

Quomodo

est.

respondet.

Sextus respondet? Sextus rect

feed 6.

Sextl?

-um

-e

quo -que

EXERCITIA

CAP. XVIII

8-11

Exercitium 8 Exemplum:

A non tam -e/-iter -t quam B = B -ius -t quam A

Sextus non tam prave nec tam turpiter scribit

1.

2.

3.

grav 4.

quam

pulsat

quam Marcus =

Titus

Sextus.

luna.

feminae.

Marcus non tam pulchr

quam

scribit

Sextus = Sextus pulchr

quam Marcus.

scribit 5.

quam

Marcus lucet quam lucet quam sol = Sol clar Luna non tam clar pugnant quam Romani = Romani fort Hostes non tam fort pugnant quam hostes. pulsat quam virl = Manus virl Manus feminae non tam grav pravius et turpius scribit

non tam

quam Marcus nec tam sever quam Titus et sever

respondet

stult

reprehenditur = Marcus stult

respondet

reprehenditur. 6.

Titus

nec tam lev

non tam foed

foed

et lev

scribit

scribit

quam

quam Marcus = Marcus

Titus.

Exercitium 9 -ior -ius

1.

Nulla

Stella clar

- ius

2.

Nulla

Stella clar

-issimus -a -urn

3.

Marcus

(-rimus -a -um) -

issime

(-

rime

)

stult

stult 4.

quam sol: sol Stella clar lucet quam sol: sol clar est quam ceterl discipull: Marcus est

est.

lucet.

discipulus

est.

Nemo stult

respondet

quam Marcus: Marcus

stult

respondet. 5.

pugnant quam Romani; mllites Romani

Nulll mllites fort

pugnant.

fort 7.

Nemo

aut pulchr

rect

ac pulcher 8.

10.

quam Romani; Romani mllites

sunt.

fort 6.

sunt

Nulll mllites fort

quam

Sextus:

is

rect

scribit.

Marcus turp turp

scribit

prav

et et

prav

scribit

quam

ceterl discipull:

is

scribit.

Exercitium 10 addere

1.

Magister

litteras

Marc!

cum

apis

2.

sunt litterae

bestiola

3.

litterae

cera

4.

Id

comparare

5.

In tabula Marcl iv

corrigere

6.

Magister

deesse

7.

Tabulae operiuntur

litteras

exaudlre

9.

est

magistro sunt,

nam iv litterae

nimis dura

;

,

ita

menda molll

id est

parvae bestiae] industriae, faciunt.

materia est

Si cera

ferrum materia

Cera non

dlcit a

quae desunt

[= 8.

[= foedae] sunt.

legl possunt.

quod Marcus parva voce

durus efficere

vix

litterls Tit!

eorum? Aeque

,

sed

materia dura ex qua gladil est,

necesse est stilum

Exercitium 11

mendum 1.

mollis

Quales sunt

2.

Cur

premere

litterae Sextl?

...

difficile est litteras TitI et

Marcl legere?

...

quam Marcus? quam Marcus scrlbere?

3.

Titusne pulchrius scribit

4.

Cur

5.

Cum quo discipulo se comparat Titus?

6.

Uter severius reprehenditur, Titusne an Marcus?

qualis talis

turpis

facile est rectius

66

...

...

...

...

quam

EXERCITIA

CAP. XVIII

12-14

11.

Cur Marcus omo abet scrlbit? Quae littera in iis vocabulls deest? Quot menda sunt in sententia Marcl? Quomodo magister menda Marci corrigit? Cur tenues sunt llneae quas Marcus scrlbit?

12.

Qua

13.

Quae animalia ceram faciunt? Cur Marcus aliam tabulam poscit? Quid est ferrum?

7.

8. 9.

10.

14. 1.

15.

...

...

...

...

materia tabulae operiuntur?

...

...

...

...

...

Lectio tertia (versiis 119-192)

Lectio III

Exercitium 12 Estne

Iulia cantat: “La-la-la...”

la

vocabulum Latinum? La non

bulum, sed syllaba nihil significans quam puella

laeta

est

voca-

iterum atque

iterum cantat.

Quot qulnqu

2.

:

sex

.

sept

_

ort

.

nov

_

dec

_

quoties?

semel (lx)

“La-la-la-la-la.”

“La-la-la-la-la-la.”

:

bis (2x)

“La-la-la-la-la-la-la.”

:

ter (3x)

“La-la-la-la-la-la-la-la.”

:

:

quater (4x)

quinquies (5x)

“La-la-la-la-la-la-la-la-la.” :

:

“La-la-la-la-la-la-la-la-la-la.

Marcus, qui eandem syllabam

cantantem 3.

-ies

Iulia la cantat? Iulia la cantat

sexies (6x)

audlre

tot

non

puellam

vult,

Turn Quintus

octies (8x)

Marcum

Quot

pulsat.

[lx]

?

tantum,

5.

6.

7.

nam

Marcus item Qulntum pulsat. [2x] pulsat. Quot luliam pulsat Marcus? Marcus luliam [3x] matrem vocat: “Mamma! Mam-ma! Ma-am-ma!” Iulia Magister Marcum interrogat [4x] “Quot sunt xxx et x? xxx et vn? xxx et vm? xxx et ix?” [lx] recte et Marcus [3x] prave respondet. •

4.

septies (7x)

pulsat.

novies (9x) decies (lOx) toties

:

Exercitium 13 1.

In vocabulo

hocvlvs h

animadvertere

littera

2.

Titus stilum vertens earn litteram

3.

Magister id quod Titus agit non

4.

Sextus multas

5.

Sextus est discipulus

6.

Magister non

sed

Ea herba ex qua charta

Kalendls discipull magistro suo

9.

Magister anulum

suum

3.

4. 5.

6.

scrlbit.

delere

in

epistula

in

scrlbit.

appellatur.

efficitur

Exercitium 14 Quoties Marcus eandem 1. scrlbit

suum absentem

[= industrius],

stilo in cera,

7.

Quoties

charta

ad patrem

8.

2.

calamus

afferunt.

ceram

:

ita

epistulam

impiger

imprimere merces

papyrus signare

superesse

litteram scrlbit?

totam sententiam?

...

...

Quid Titus in tabula Marcl animadvertit? Cur Titus nullum verbum facit? Quomodo Marcus vocabulum hocvlos corrigit? Semperne doml est pater Marci? ...

...

...

7.

Stilone in cera scrlbit magister?

8.

Ubi papyrus reperltur?

...

...

67

...

CAP. XVIII

/

XIX

EXERCITIA

9.

Ad quem 10. 11.

12. 13. 14.

Lectio

grammatica

magister epistulam scribit?

15-16

/ 1

...

Quid magister in epistula sua scribit? Quid magister poscit a discipulls? Quid est merces? Quando discipull mercedem afferre solent? Quid magister addit antequam epistulam signat? ...

...

...

...

grammatica

Lectio

...

(versus 193-212)

Exercitium 15 Exempla: Discipulus stultus

Manus adiectivum (adi.) adverbium (adv.)

-um

adi. -us -a

adv. -e adi. -is -e

adv. -iter

stulte respondet.

levis lev iter scribit.

1.

Stultus adiectivum est; stulte

2.

Stultus et levis

est.

non adverbia, sed leviter non sunt

sunt.

sed

3.

Stulte et

4.

Adiectivum:

5.

Adiectivum:/orf|is

6.

Adverbium:

longe; adiectivum: long

7.

Adverbium:

graviter; adiectivum: grav

8.

Adiectivum: pulcher -chr\a -chr\um; adverbium: pulchr

rect\us -a -e;

,

-um; adverbium: red

adverbiumQbrf -

-

-

Exercitium 16 Exempla: Marcus prdve

Nemo comparativus

Marcus prdv issime

et super-

lativus adverbii

1.

Prdve

et turpiter

pos. -el -iter

comp,

,

-ius

sup. -issime (-rime)

et turpiter scribit.

pray ius aut turpius scribit et

turp issime scribit.

positivus adverbii

prdvissime

et

quam Marcus.

est;

pravius

et turpius est

adverbii.

turpissime

red

2.

Positivus: rede; comparativus:

3.

Positivus: leviter; comparativus: lev

4.

Positivus: pulchre; comparativus: pulchr

superlativus:

;

;

red

superlativus: lev ;

superlativus:

pulcher Cap.

CAPITVLVM VNDE VICESI M VM

XIX

Lectio

Lectio I

bonus

-um

-a

melior -ius

optimus malus

-a

Exercitium 1.

(versus 1-58)

1

Magister: “Sextus bonus discipulus

-um

-um

-a

prima

est 2.

magnus maior

est -a

-a

-um

-a

parvus

-um

-a

insula

minor minus minimus -a -um

pluriml -ae -a

ille:

est;

magna est, harum insularum est,

Melita

harum Insularum

Digitus quartus

Ostia est

est

quam

est.”

et Sardinia; Sicilia

Sicilia et Sardinia;

est.

quam digitus medius est

magnum oppidum,

Corsica

est.

multo

digitus quintus, qui 6.

est.”

nemo discipulorum meorum

quam

Melita Insula parva

5.

nemo discipulorum meorum

Marcus discipulus meus

4.

ex quinque

quam

et

digitis.

quam Tusculum,

sed

quam Roma.

multi -ae -a plures -a

quam

Sicilia

-um

maximus

est;

Sextus discipulus meus

3.

-um

-ius

iile:

Magister: “Marcus malus discipulus

peior -ius

pessimus

quam

7.

Iulius

multos servos habet,

tribus

dominis Iulius

quam

Cornelius aut Fabius; ex

servos habet.

68

EXERCITIA 2-4

CAP. XIX

Exercitium 2 1.

Aemilia

2.

Maritus

3.

Inter altas

4.

Iuno,

5.

Aemiliae

Iulil est; Iulius

uxor sub eodem

et

quae tectum sustinent,

,

amantes

tria

stant.

matrbnarum.

[= uxor] Iovis, est

Venus dea

adulescens

est.

habitant.

ac

est,

neque

alia

dea

quam ilia;

8.

Veneris ab omnibus laudatur. Cupido ab invocantur. Ante decern annos Aemilia non sed erat, quae apud parentes suos in Romana habitabat. Tunc Iulius viginti duorum annorum erat.

9.

Iuppiter ‘Optimus

pulchrior est 6. 7.

Venus

et

,

10.

In Capitolio est

11.

In Palatio sunt

12.

In

Maximus’

[= appellatur]. Iovis

magnae Romanum multi homines

Cuius maritus

signum

templum

est Iulius?

Ubi sunt maritus

3.

Qubmodo

4.

Quibus

5.

Quae sunt Venus

et

...

uxor

et

quid agunt?

sustinetur tectum peristyli?

signls peristylum ornatur? et

Iuno?

Cuius uxor

Num Iuppiter bonus maritus est?

Iuno?

uxor ...

virgo ...

vocare

7.

est

ullus ...

...

6.

9.

...

...

Cur amantes Venerem et Cupidinem invocant? Quot llberos habent Iulius et Aemilia? minor

Marcusne an Quintus?

Uter

filius

11.

Quis

est

12.

14.

Quot annos habet Iulia? Ante decern annos ubi habitabat Aemilia? Ubi est templum Iovis Optimi Maximi?

15.

Estne Tusculum oppidum maius

16.

Quae

est,

maximus llberorum?

...

...

...

...

...

est urbs

quam Ostia?

maxima imperii Romani?

Iulio sunt tr

5.

Iulius est pater tr

6.

Mater

7.

Iulius a

8.

In peristylo sunt

liberi:

du

...

...

Exercitium 4 1. Iulius non du filias, sed un 2. Cornelius non du filios, sed un 3. Cornelio un filius est, non du sed un tantum. 4.

...

...

10.

13.

filii

flliam habet.

neque

cum

du

liberis et

tr

el

et

un

du

filiae sunt,

filia.

flliorum

du

et

un

filiae.

ancillls.

servis vehitur. signa:

tr

un

Cupidinis, du

10.

dearum et un minimum horum tr

Signum Cupidinis tr

est

altera

Via Aurelia, Flaminia, Appia sunt

12.

Via Appia longissima

est

harum

tr

tr

signorum (= ex his

viae Italiae.

viarum (= ex his

69

-a -6

duo -ae -o duos -as -o duorum -arum -Orum duobus -abus -Obus tres tria

m

tribus

del.

signls).

11.

-um

unlus

triu

In peristylo sunt signa du

-a

unum -am -um unO

llberorum: du

in atrio est

unus

filium habet.

Iunonis et Veneris. 9.

forum magnificus

tectum

2.

8.

dea

domus

pulchritudO

Exercitium 3 1.

convenire

matrOna

et pulchrae].

[=

coniunx

maritus

Optimi Maximi.

domus

amor columna

tr

viis).

EXERCITIA

CAP. XIX

5-7

Lectio secunda (versus 59-88)

Lectio II

Exercitium 5

[1]

[2]

[3]

[4]

[1]

[2]

[3]

[4]

Sextus, fllius Cornelii, est discipulus probus, qul magistro par

(nunc)

(tunc)

est

erat

sunt

erant

2.

Itaque Sextus saepe a magistro laud

-at

-abat

3.

Ante vlgintl annos Cornelius, pater

-ant

-abant

-et

-ebat

4.

-ent

-ebant

5.

-it

-ebat

-unt

-ebant

6.

Omnia verba

-it

-iebat

7.

Itaque Cornelius saepe a magistro laud

-iunt

-iebant

-atur

-abatur

-antur

-abantur

-etur

-ebatur

-entur

-ebantur

-itur

-ebatur

-untur -itur

1.

comput

,

,

bene

neque in ludo dorm

pulchre scrlb

,

numquam

Sextl, ipse

reprehend

puer

,

qui

Romae

habit

Tunc

is

discipulus

quam

tam probus

Cornelius magistro par

,

neque in ludo dorm

fllius eius

bene comput

,

nunc pulchre scrib

.

magistrl a discipulo industrio aud

numquam

reprehend 8.

9.

Marcus comput

et

,

foede scrlb

10.

Ante vlgintl annos

-ebantur

11.

Tunc

-iebatur

12.

Iiilius et

,

qui

,

male

nec magistro par ac verber

Itaque saepe a magistro reprehend

ii

dorm

Titus discipuli improbi sunt, qui in ludo

Iulius, pater Marcl, et Fabius, pater Titi, ipsi pueri

Romae habit tam improbi

quam

discipuli

Fabius male comput

,

filii

eorum nunc

foede scrib

,

nec magistro

par

-iuntur -iebantur 13.

In ludo Iulius et Fabius aut

14.

Vox

15.

Iulius et

In

illo

illis

clam

aut

et rid

discipulis

,

quamquam

saepe ab eo

ac verber

reprehend 16.

dorm

non aud Fabius magistrum suum non tim

magistrl ab

ludo magister a discipulis non tim

bissimi a magistro tim

,

sed discipuli impro-

!

Exercitium 6 beatus

1.

cotidie

2.

homo Pater Aemiliae homo

3.

Aemilia Iulium non amabat, sed

[= pecuniosus] erat.

Pater Iulii

erat,

qui

unam domum exiguam

dives

donum

dabat

flos

miser

10. 4.

[=

et

omni

die] epistulas

mittere

5.

pauper

6.

Virl epistulas et rosas aliosque

1.

tamen

ea

2. 3.

Vivitne pater

Iulii?

.

amatur non

,

...

Ubi habitabat pater Aemiliae? Num Iulius propter pecuniam Aemiliam amabat? ...

8. 9.

Omniane dona

5.

6. 7.

...

...

...

...

...

Cur

Iulius et

Iulii

ab Aemilia remittebantur?

Aemilia hodie beat! sunt?

70

sed _

ad arnicas suas

Cur tunc miser erat Iulius? Quern virum Aemilia amabat? Cur misera erat Aemilia? Cur Crassus Aemiliam non amabat? Quid Iulius ad Aemiliam mittebat?

4.

...

el

ad earn scribebat

Exercitium 7

remittere

multa

Aemilia dona eius non accipiebat, sed omnia

Qui feminam amat nec ab

possidere

Iulius

...

...

est.

solent.



.

EXERCITIA

CAP. XIX

8-10

Lectio tertia (versus 89-153)

Lectio III

Exercitium 8 1.

2

.

Ante xx annos Iulius ipse malus discipulus erat, qui in ludo aut et ride dormi aut clama et alias res ag_ Ergo Iulius a magistro non lauda. sed reprehend. ac .

,

.

puni

5.

6.

Marcus: “Nonne tu in ludo dormi

4.

Iulius nihil disc.

Iulius:

Iulius:

11.

“Ego multum disc,

Marcus:

,

numquam reprehend

“Si

certe a

.

et

neque

,

sed semper lauda. .

,

sed semper

discipull

.

et ride

,

qui in ludo

,

et alias res

non lauda.

,

quamquam a bono

Quintus:

14.

Iulius:

15.

Quintus: “Nonne vos in ludo dormi

.

,

“Num vos meliores discipull “Nos discipull multo meliores _

ride

“Nos numquam

-batis

-bat

-bant

[3,4]

-ebam

-ebamus

-ebas

-ebatis

-ebat

-ebant

[1,

2]

-bar

-bamur

-baris

-baminl

-batur

-bantur

sed

-ebar

-ebamur

-ebaris

-ebamin!

-ebatur

-ebantur

magistro doce.

quam nos sumus?” _ quam vos nunc estis!”

in ludo dormi.

aut clama

.

.

,

et

aut clama.

.

et

.

quia a bono magistro doce.

aut puni.

.

sed semper

,



Quintus: “SI vos

numquam reprehend

sed semper lauda

certe a

aut puni !”

malo magistro doce

Exercitium 9 Exemplum: Fabius suum Lucium fllium vocat: “VenI, Luclj fill ml! !” Iulius Cornelium salutat: “Salve, Cornel 1. ” inquit, “m 2. Aemilia viro suo “0 Iul optime vir!” Aemilia,

cum fratrl Aemilio

Aemil

,

Aemilia:

m

“O Qulnte,

frater

m

epistulam

scrlbit, sic

finem

facit:

-1US -I!

“Vale,

fill!

meus

optime!” fil

doletne pes?”

,

ml! augere

Aemiliae osculum dat = Iulius Aemiliam

1.

Iulius

2.

Aemilia:

“Amor meus

immo vero

(voc)

filius

Exercitium 10 te

de

tempore non

[=

minor

fit],



dignus erga

5.

Aemilia cogitabat. semper Aemilia: “Tu solus amore meo es, lull.” Aemilia matrona [= tenuis]

6.

Aemilia nec minus nec

4.

-bamus

-bas

.

.

“Nos multum disc.

lauda

3.

2]

-bam

aut alias res ag

neque ab eo reprehend

4.

erant

ag

et alias res

ride

3.

eratis

erat

[3, 4]

ag_

ac puni

discipull nihil disc.

13.

18.

et

malo magistro doce

II

Iulius:

aut clama.

aut puni.

Itaque Iulius et Fabius a magistro sub

reprehend

17.

.

puni

_ aut

Ante xx annos Iulius et Fabius mall dormi aut clama

Iulius:

et ride

quia a bond magistro doce.

12.

16.

aut clama

aut alias res ag

lauda 10.

.

“Ego nuinquam in ludo dormi.

ab eo reprehend 9.

,

?”

ag

ride 8.

.

,

alias res 7.

eramus

U>

quamquam a bono magistro doce. Marcus: “Num tu melior discipulus _ pater, quam ego sum?” Iulius: “Ego discipulus multo melior _ quam tu nunc es!”

3.

eram eras

Iulius

est

quam

gracilis

minuere est

quam virgo

erat.

est [= necesse est].

minus opus esse oscular!

plus

71

.

EXERCITIA

CAP. XIX

Exercitium 11 1. Amorne coniugum tempore minuitur? 2. Quid Aemilia dicit? 3. Cur ridet Iulius? 4. Cur Crassus amore Aemiliae dignus non erat? 5. Cur Aemilia hodie femina beata est? 10. 6. Quibus rebus Aemilia cotidie delectatur? ...

...

...

...

...

...

7.

Quomodo

8.

Cur Aemilia signum Veneris

9.

Estne Aemilia tarn gracilis

Iulius pulchritudinem Aemiliae laudat? aspicit?

quam Venus?

Cur Aemilia Iulium virum stultum Lectio

grammatica

Lectio

...

...

...

vocat?

...

(versus 154-208)

grammatica

Exercitium 12 Actlvum tempos praesens

tempus praeteritum

1.

Voca\t, vide |f, dic\it, audi\t

est.

2.

Vocd\bat, vide\bat, dlc \ebat audi\ ebat est

3.

Praeteritum: persona tertia:

tempus

,

per sona secunda:

praeteritum

persona prlma: actlvum [1,

tempus

2] sing.

plur.

4.

Pers.

-ba\m

1

[1,

[1,

2]

2]

-

[1,

2] -bat, -bant, [3, 4] -ebat,

-

,

,

-

-

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

voca

voca

vide

vide

voca.

voca

vide

vide vide

-ba\mus

5.

Pers. 2

-ba\tis

6.

Pers. 3

voca.

voca

vide

3 -ba\t

-ba\nt

7.

Pers.

due—

due

audi

audi

audi

audi

audi

[3,4] 1

-eba\m

-ebd\mus -eba\tis

2 -eba\s

-eba\nt

3 -eba\t

1

8.

Pers. 2

df(c_

due

9.

Pers. 3

due_

due

10.

Praeteritum verb! esse: singularis: pers. pluralis: pers.

1

.2 pr

er

.

1

;

,

,

2 -ba.\s

1

-ebant;

-

[3, 4]

,

,

[3, 4]

audi

,3

eram, 2 er

3 pr

er

;



Passlvum 11.

Vocd\batur,

vi'de\batur,

duc\ebatur, audi\ebatur

tempos

passlvl est.

passlvum [1,2] sing. 1

-ba\r

12.

_

-ba\mur

2 -bd\ris

-ba\mini

3 -ba\tur

-ba\ntur

[3,4]

Praeteritum passlvl: persona -ebantur; persona secunda:

plur.

;

13.

Pers.

1

tertia: [1, 2] -batur. -bantur, [3, 4] -ebatur.

[1, 2]

persona prima:

[1,

,

[3, 4]

_

2]

-

^

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

voca.

vnea

vide

vide

-eba\mur

14.

Pers. 2

voca

voca

vide

vide

2 -ebd\ris -eba\minl

15.

Pers. 3

voca

vnea

vide

vide

3 -eba\tur -eba\ntur

16.

Pers.

due

audi.

audi

17.

Pers. 2

due

audi

audi

18.

Pers. 3

duc_ duc_ duc_

due

audi

audi

1

-eba\r

1

72

-

[3- 4]

-

11-12

EXERCITIA

CAP.

1-4

CAPITVLVM VICESIMVM

Cap.

Lectio prima (versus 1-46)

Lectio I

Exercitium 1.

Medus miser er

,

dominum time

quia

ac procul ab arnica

In Graecia

Medus beatus er

,

quia

cum arnica sua habita

nec

dominum time 3.

4.

In Italia

Medus

Lydia miserl er

et

nec in eadem urbe habita

In Graecia

Medus nec

habita

quia

,

time

et Lydia beat! er

,

quia in eadem

aut dormi

nec magistro

5.

Cras discipuli tarn male computa

Ergo discipuli rursus a magistro reprehend verbera

aut alio

quam

ac scrlb

infans qul ambulare

[= loqul] potest

hodie.

nondum

dlcitur.

potest in

non minus

quam

est

enim

cibus.

6.

Non omnes

7.

Multi Infantes non a matribus

;

ita

parvulus Infans cibum

8.

Nutrix

Infantem

vlvit.

matres Infantes suds ipsae suls,

[= femina]

est

aluntur.

quae non suurn, sed facere potest.

novum infantem

Aemilia

mulier

habebunt.

parvulus postulare

somnus vaglre ...

3.

Num Infans in magno lecto dormit?

4.

Quomodo parvulus Infans cibum postulat?

5.

Quid

6.

Quo

turn facit mater?

...

...

...

...

cibo alitur Infans parvulus?

8.

Quid est nutrix? Cur tot Infantes Romani

9.

Iuliane parvula Infans est?

13.

mox

nutrix

Estne Quintus Infans?

12.

gradus

necessarius

alit.

2.

11.

cunae

lac

volunt.

sed a

Infans prima verba discit antequam prlmos

Exercitium 4 Quid est Infans? 1.

alienus

Infans

Parvulus Infans non pane, sed

10.

-ent

-etur -entur

farl

magna voce

Infans qul cibo

5.

7.

-buntur

carere

iacet.

[= parvus] Infans multas horas dormit;

Iulius et

-bunt

ac

[= poscit],

9.

[1,2] -bit

alere

3.

4.

= die post hunc diem

eras

modo puni

nondum

Puer qul

InfantI

-bunt

-et

Exercitium 3 2. 10.

erunt

-bit

[3,4]

nec verba magistrl audi

6.

1.

erit

-bitur

Cras discipuli pigrl rursus in ludo pugna ,

-bant

domd

modo puni

pare

erant

-bat

dominum Romanum time_

,

4.

erat

dominum Medi

Exercitium 2 1. Cras Marcus rursus in ludo pugna nec magistro pare aut dormi nec verba magistrl audi 2. Cras Marcus tarn male computa ac scrlb quam hodie. aut 3. Ergo Marcus rursus a magistro reprehend ac verbera alio

XX

1

In Italia

sua habita 2.

XX

...

...

a nutiicibus aluntur?

...

...

Cur vacuae sunt cunae Aemiliae? Quando Aemilia rursus Infantem habebit? Quot llberl turn erunt Iulio et Aemiliae? Quae verba infans prlmum dlcere solet? ...

...

...

...

73

XX

CAP.

Lectio

II

EXERCITIA

5-7

Lectio secunda (versus 47-102)

Exercitium 5 et arma ger Marcus miles er hostem non time pugna

ero

enmus

1.

Post decern annos

eris

eritis

2.

Turn Marcus

3.

Marcus cum magno

erit

erunt

4.

[1.2]

fortiter

exercitu in Italiam reveni

-bimus

pugna

-bis

-bitis

exercitu in Italiam reveni

-bit

-bunt 5.

Marcus: “At tu ger

[3, 4]

-am

-emus

-es

-etis

-et

-ent

,

fugi 6.

et

Marcus fortiter

-bimur

7.

-beris -biminl

-bitur -buntur

-emur

-eris

-eminl

-etur

-entur

miles fortis er

pugna

,

Sexte.

,

nam hostem

et frater

ger

,

meus

fortiter

11.

,

bona

hostem non time

;

,

atque ab eo fugi

et

!”

ad matres vestras reveni

.” et in portum veh Mede! Dominus nos serva ?” et in portum veh Medus: “Egone quoque a domino tuo serva Mede, et mecum in portum Lydia: “Certe tu quoque serva

Lydia: “Noll timere,

,



Nautae quoque serva

Nautae: “Nos a Neptuno serva

“Non a Neptuno, portum veh

Lydia: et in

;

ab

illo

deb in portum



veh 13.

bona arma

cum magno exercitu in Italiam reveni Sexte et Tite! Etiam Marcus: “At vos numquam mllites fortes er nam hostem non fortiter pugna si bona arma ger

veh 12.

si

atque ab eo

ut avunculus noster;

mllites er

pugna

,

10.

Etiam

time

;

time 9.

fortiter

cum magno

!”

ad matrem tuam reveni

nec ab eo fugi 8.

[3, 4]

-ar

,

;



numquam

fortiter

nec ab eo fugi

exercitu in Italiam reveni

Marcus: “Ego

arma

hostem non time

ut avunculus eorum: et arma ger et Quintus mllites er nec ab eo fugi hostem non time pugna

cum magno

[L2] -bor

non

bona arma ger

ut avunculus meus;

Marcus: “Ego miles er

-bo

,

ut avunculus eius.

nec ab eo fugi

,

sed a

Domino

nostro serva

nautae,



Exercitium 6 adversus

1

.

Iulius et

Aemilia iam non de rebus praeteritls

rebus

colloqul

colloquium

2.

Iulius: “

curare

3.

Aemilia: “Sed

quam

debere

[= certe]

tuam Iuliam

fllios.”

amo quam

“Ego neminem

4.

Iulius:

futurus

5.

Aemilia: “Fllios saepe laudas, Iuliam

magis

6.

Aemilia, quae ablre vult,

manere

7.

Iulius: “

noli

8.

Aemilia a lulib non abit neque

pergere profecto

flliam

meam.”

laudas.”

gradum

ostium

fecit.

ablre, Aemilia!”

atque

cum

cum

eo colloqul desinit: apud marltum

eo colloqul inter dubs.

[< colloqul] est

9.

10.

Aemilia: “Mater Infantem

11.

Nemo

suum

alere

:

id est matris

raro

sermo

sed de

parvulam flliam amabo.” [= parvam flliam] minus amas

filiola

officium

,

.

Infantem melius

potest

quam

Exercitium 7 Estne sermo parentuin de tempore praeterito? 1. 2. Cur parentes iam de rebus futurls colloquuntur?

mater.

...

3.

Flliumne an flliam vult Aemilia?

4.

Cur Aemilia gradum adversus ostium

5.

Disceditne Aemilia?

...

74

...

facit?

...

...



EXERCITIA

6. 7.

8. 9.

10. 11.

CAP.

8-10

Num Infans Aemiliae a nutrlce aletur?

XX

...

Cur Aemilia ipsa Infantem suum curare vult? Quid Aemilia officium matris esse dlcit? In quo cubiculo novus Infans nocte dormiet? Cur Iulius in eodem cubiculo dormlre non vult? Quid Iulius officium patris esse dlcit? ...

...

...

...

...

Lectio tertia (versus 103-164)

Lectio III

Exercitium 8 1.

2.

Iulius et

Aemilia in via ante tabernam consistunt, quia

Tabernarius rosas et

9.

lllia

aliosque fibres

ils

ostendit et

flores

“Quos

emere

velle

fibres

?” inquit.

“Non

rosas, sed lllia

3.

Iulius:

Tabernarius: “Cur vos rosas

5.

Iulius:

6.

Aemilia: “Sed hae rosae pulchriores sunt. Ego rosas

“Nos rosas tuas emere

8

non

,

10.

Tabernarius: “Manete!

11.

Homines qul fibres emere fibres

noli

lllia

,

lilia

ego nec rosas nec

lllia

emere

me



nolumus non vis non vultis non vult nolunt

nolo

quia in horto nostro multae

dlcit ‘se rosas

Iulius, qul nullos fibres

Aemilia

volunt



Aemilia

Iulius: “SI tu lllia

vultis

vult nolle

?”

non

sunt rosae.”

7.

volumus

vis



4.



volo

emere

a taberna abit.

eumque

relinquere” inquit

sequitur.

ablre!”

emere

ad tabernam adeunt, qul a taberna abeunt.

Exercitium 9 1.

Aemilia, quae exlre vult, Syrae in ostio

cum

2.

Syra

3.

Iulius et

Iulia ex horto venit.

Aemilia

eras

parentum

[= tacent] Iulia ;

animadvertit et “Cur 4.

advehere

siletis?” inquit.

dlligere

Romam ibit et mox

Iulius

[= ad

[- redlbitj.

Parentes llberos subs

6. 7.

Sermo Infantium Iuliam non Qul per imbrem ambulat

8.

Nautae merces ex

silentium silere

fit.

umidus

Exercitium 10 Cui Aemilia in ostio occurrit?

2. 3.

Estne caelum serenum?

4.

Quo

5.

Solusne Iulius in atrium

et Iulia

turn

it

...

ex horto exeunt?

Iulius?

...

...

...

it?

...

6.

In atrione colloquuntur coniuges?

7.

Quid

8.

Quis silentium eorum animadvertit?

silentes aspiciunt?

...

...

...

10.

Quid Aemilia Iuliae interrogantl respondet? Cur miserl sunt llberl nautarum?

11.

Quando

12.

Quam saepe Iulius Roma ad vlllam revertetur?

13.

Cur

14.

Utrum

9.

domum revert!

terrls alienls in Italiam

Cur Syra

domum suam]

occurrere [- amant].

5.

1.

decere

...

...

Iulius a villa proficlscetur?

Iulia patre sub carere Iulia vult, fratrem

...

non an sororem? vult?

..

...

...

75

nolite

t

.

.

.

.

XX / XXI

CAP.

grammatica

Lectio

EXERCITIA grammatica

Lectio

11

/ 1

(versus 165-207)

Exercitium 11 Actlvum tempus praesens

1.

tempus praeteritum tempus futurum

2.

Voca\t, vide\t, duc\it, audi\t

3.

Voca\bit, vide\bit, duc\et, audi\et est

4.

Futurum: persona secunda:

futurum act. [1, 2]

[3, 4]

1

plur.

-b\d

-b\imus

-e|s

3

pass.

2

Cap.

[2]

vide

audi

Pers. 2

due

audi

audi

Pers. 3

due

due due

audi

audi

Futurum

verb! esse: singularis: pers.

.

pluralis: pers.

-b\imur -b\imini

-e\

mur

1

er

2 er

ero, 2 er ,

.

,

3 er_

3 er

12.

Voca\bitur, vide\bitur, duc\etur, audi\etur est

13.

Futurum

passlvi: persona

persona secunda:

-ejntur

persona prima:

-averunt

,

1

Passlvum

-e\ mini

XXI

-iverunt

vide

vide

[1,

[1,

2]

tempus

.

tertia: [1, 2] -bilur, -buntur, [3, 4] -etur, -

-

,

[3, 4]

,

-

passlvi. -

entur

;

;

,

[3, 4]

2]

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

14.

Pers.

1

voca

voca

vide

vide.

15.

Pers. 2

voca

voca

vide.

vide.

16.

Pers. 3

voca

voca

vide

vide.

17.

Pers.

1

due

audi.

Pers. 2

due

due due

audi

18.

audi

audi.

19.

Pers. 3

due

due

audi

audi.

CAPITVLVM VNVM ET VICESIMVM Lectio

prima

(versus 1-26)

1

eum bis verber

1.

Tergum Marco

2.

Oculi puellae rubri sunt: puella lacrim

3.

Oculi puellarum rubri sunt: puellae lacrim

4.

Sextus umidus

5.

6.

8. 9.

magister

est,

;

bracchium eius ten Pueri umidi sunt, quod per imbrem ambul

humi 7.

dolet:

quod per imbrem ambul Titus Sextus sordidus est, quod humi iac ten

[4] -ire

-ivit

vide

vide

audi

11.

-uerunt

vide

due

-erunt

-uit

voca

voca

10

-ere

Plur.

voca

due

-are

-avit

Sing.

voca

Exercitium

[1]

Plur.

1

9.

persona prlma:

,

Sing.

Pers.

Lectio 1

-it

;

Pers. 3

-e\nt

3 -e\tur

[3, 4]

;

7.

plur.

-e\ ris

1

,

[3, 4]

ent persona

8.

3 -b\itur -b\untur

2

,

,

-

-

-e\mus

-e\

[3, 4] 1 -a\r

,

-

-b\unt

sing.

-b\eris

Pers.

-

voca

-e\ tis

2] 1 -b\or

2]

tertia: [1, 2] -bit, -bunt, [3, 4] -et,

-

[1, 2]

.est.

Pers. 2

3 -b\it

-a\m

est.

6.

-b\itis

1

5.

.

tempus tempus

voca

2 -b\is

2

[1,

[1,

sing.

tempus

Vocd\bat, vide\bat, duc\ebat, audi\ebat

alter

,

et

Marcus eum

alter crura. ,

et sordid!,

quod

iac

iam non dormit: ancilla earn excit Neque pueri iam dormiunt: servi eos excit Puella fessa non est, nam bene dorm Puella

10.

Item pueri bene dorm

11.

Iulia,

neque

quae pueros iam voc

aud

76

fessi sunt.

iterum eos vocat, nec enim pueri earn

.

EXERCITIA

1

2.

CAP. XXI

2-4

Puerl, qui Iiiliam

iam voc

,

iterum earn vocant, nec enim Iulia

eos aud 13.

Syra

litteras nescit:

nemo

earn litteras doc

Exercitium 2

= FIlius a patre voca tus est = Fllia a patre voca ta est Pater filios vocavit = Filii a patre voca ti sunt Pater Alias vocavit = Flliae a patre voca tae sunt Ventus mare turbavit = Mare vento turba tum est Vent! maria turbaverunt = Maria ventis turba ta sunt Filius a patre vocatus est nec eum audivit = Pater filium vocavit

Exempla:

Pater filium vocavit

.

Pater flliam vocavit

.

.

.

[1]

-arl

-atus

-atum -at!

.

1.

2. 3.

4. 5.

6.

Servus puerum excitavit =

Marcus Iuliam

=

pulsavit

-itus

...

Domina ancillas vocavit = Dominus servos interrogavit = Medus Davum accusavit = Medus vocem domini non audivit =

-itum

...

-Iti

...

-Itae

...

=

Magister

litteras Sextl laudavit

-!ta

...

Magister discipulum pigrum punivit =

...

...

12.

Romani oppidum hostium expugnaverunt = Hostes castra Rbmana oppugnaverunt = Verba Iulii Aemiliam delectaverunt = Fulgur caelum illustravit =

13.

Puerl Iuliam vocaverunt nec ab ea auditl sunt

14.

Puerl a Iulia vocati sunt nec earn

11.

...

...

...

...

= audlverunt =

...

...

Exercitium 3 1. Hodie mane Marcus non sordidus, sed 2.

Vestlmenta eius tarn

3.

Nunc

4.

Non modo vestis Marcl, sunt,

5.

6. 7.

erant

vero

sed etiam facies et

Marcus enim

revertitur?

...

Marcum cognoscere?

...

...

...

...

...

12.

Ubi puerl pugnaverunt? Cur tarn sordidus est Marcus? Quis Marcum huml iacentem tenuit? Quem Marcus vocavit? A quo Sextus oppugnatus est?

13.

Quos vocavit Sextus?

14.

A quibus vox Sextl audita est?

9.

10. 11.

ferre

hum!

humus sed

est.

mundus vestis

Cur vestis eius umida est? Quid de naso Marcl fluit? Quis nasum eius pulsavit? Nonne Sextus a Marco pulsatus est? Quis est maximus ex tribus discipulls?

8.

sordida

genu

imbrem umida est. Pater filium suum sordidum non statim Via quae ad vlllam [- ducit] non lata,

3.

7.

cognoscere

manus et

[= terra] propter

Estne facile

5.

angustus

candidus

iacuit.

2.

6.

[= purus] erat.

quam nix nova.

eius sordida est.

Exercitium 4 1. Unde Marcus

4.

est

-lta

...

7.

10.

-ata [4]

.

8. 9.

sunt

-atae

.

nec ab eo aud itus est

est

-ata

...

...

...

...

...

...

...

.

.

77

sunt

.

.

.

.

EXERCITIA

CAP. XXI

5-7

Lectio secunda (versus 27-78)

Lectio II

Exercitium 5 cornu cornua genu genua

1.

In fronte bovis non

2.

Bos duo corn

-u

ua

3.

-us

uum

4.

-u

ibus

5.

6.

.

sunt.

est

bovis poculum efficl Ex corn Homines barbari e magnls corn

Gen Gen

9.

Marcus gen

10.

sed duo corn.

corn

in fronte gerit.

animal duorum corn rarissimum Animal unlus corn Bos

8.

7.

unum

est.

potest.

bibunt.

est pars cruris.

Marcl sordida sunt: in gen. lavat,

prlmum gen

sordidorum

Color gen

.

eius sunt sordes.

dextrum, turn gen

.

sinistrum.

est ater.

Exercitium 6 -I

-imus

1.

Aemilia: “Voca pueros, Syra!” Iulia: “Ego eos iam vocav_

-istl

-istis

2.

Aemilia: “Tune pueros iam vocav

-it

-erunt 3.

Pueri veniunt, quia Iulia eos vocav

-us

sum

-I

sumus

4.

Iulia:

-a

es

-ae

estis

5.

Pueri: “Certe te audiv

sunt

6.

est

n /.

.

Iulia?

,

Ego

non audiv_

te

pueri? “Nonne vos me vocare audiv Cur nos vocav Aemilia: “Voca Iuliam, Syra!” Pueri: “Nos earn iam vocav ? Ego vos non audiv_ Aemilia: “Vosne earn iam vocav

8.

Iulia venit, quia pueri earn

9.

Pueri:

“Nonne

.

Iulia:

11

.

Sextus

12

.

Titus:

,

nec Iulia

vocav

tu nos vocare audiv.

“Certe vos audiv

10

.



Marcum pulsav_

.

,

Iulia?”

Cur me vocav. et ipse a Marco

et Tito pulsat.

,

neque

deinde a Sexto pulsat.

“Ego

et

Marcus Sextum pulsav_

,

,

nec nos deinde ab eo



pulsat 13.

Quintus: “Vosne Sextum pulsav

14.

Titus:

15.

Quintus: “Cur tu pulsat

16.

Puella plorat, quia a

17.

Mater filiam

18.

Filia respondet:

nec ab eo pulsat. »

“Ego solus pulsat

non,

non puero improbo pulsat.

,

Tite?”

“A quo pulsat “A puero improbo pulsat

interrogat:

19.

Puellae plorant, quia a pueris improbis pulsat.

20

.

Mater

21

.

“A quibus pulsat “A pueris improbis pulsat

filias interrogat:

Filiae respondent:

Exercitium 7 ain

i.

[=

Pater

sanguinem] in

facie

[= videt].

filii

_ Sextus Marcum pulsavit.

aid ais ait

2.

Non

aliquis

3.

Sextus, qui tarn

causa

4.

neque enim Marcus solus puerum validiorem conatur: “Sextus est puer maior Marcus se

conspicere

5.

cornu

6.

bos

sine

est

est

cruor

7.

excusare

8.

Itilius:

indignus

9.

In cubiculo suo

“Noli mihi plus

puram induit:

quam

bos, a

animal quod

Marcus tarn sordidus est quam lulius iam satis audivit de

interim

nec

,

vos audiv

ii

.



puerl te audiv

est;

potest. et validior.”

gerit in fronte.

puerorum. de

ilia

Marcus vestem sordidam Marcus vestimenta 78

duobus pueris pulsatus

pugna _ .

et

aliam vestem

.

CAP. XXI

EXERCITIA 8-9 10.

dum haec aguntur]

[-

Solum

11

atril

sordidum

mater

Aemilia:

13.

Iulius

14.

Aemilia: “Quid

15.

Aemilia:

‘porcum atrium

in solo conspicit.

mundo

?” Iulius:

“Porcum

sordes validus

in facie

filil

conspicit?

Num bos Marcum pulsavit?

...

vincere ...

Quo

7.

Quid

8.

Quis puero novam vestem dat?

11.

12.

pugna solum

6.

9.



tu?”

5.

10.

ponere porcus

intravisse

Cur Marcus solus Sextum vincere non potest? Qui Sextum hum! iacentem tenuerunt? Cur Iulius pugnam puerorum ‘indignam’ dicit?

3.

narrare

ambulavit!”

[= dicit]

intravisse’



Exercitium 8 Quid Iulius 1.

4.

mutare

intrat.

pedibus sordidis in

12.

2.

est;



Aemilia atrium

...

...

Iulius agit

Marcum

Marcus

ire iubet?

...

...

in cubiculo suo?

...

...

Quid Aemilia in solo conspicit? Quid turn ait Iulius? Cur Iulius filium suum ‘porcum’ Tune hac nocte bene dormivistl?

...

...

appellat?

...

...

Lectio tertia (versus 79-149)

Lectio 111

Exercitium 9

Davus

Exempla: Davus: “Fil ius/a

dormivit”

“Fllii/ae

dormiverunt

“Filius vocatus “FIlia “Filil

‘fili

‘fili os/as



‘filium

est

‘filiam

sunt

” ‘filios

“Filiae vocatae 1.

2.

Iulius:

“Marcus

3.

pugn Marco pulsata

Syra: “Iulia a

pugnavit”

pugnaverunt"

“ego pugnavi”

A ’

et

Syra dicit

I

“eae

pugnavisse’

‘earn

Iulius dicit

‘eos

a

‘Iuli

dicit

‘eum

dicit.



est.”

I

‘‘ea

“ii



esse

intr

hum! iacuerunt.” et hum! iac

pugnaverunt

“is

vocatos

‘Marc

in via

‘puer

vocatum vocatam

‘Alias vocatas

intravit.” Iulius

Iulius: “Pueri in via

dormivisse’



vocata vocati

A:

dicit

um/am

‘eas

Marco

‘se ’

puls 4.

Sextus: “Magistro parui.” Sextus dicit

5.

Sextus:

“A magistro laudatus sum.” Sextus ’

6.

A:

a magistro laud



“is

totam noctem

‘Quint

nec

vigil

“ii

est”

bene dorm

sed a

Davo

vocati

sunt”

“eae vocatae



horam dorm

Marcus: “Ego bene dormivi, sed a Davo excitatus sum.” Marcus ‘

vocatus

“ea vocata

dicit.

Davus: “Quintus totam noctem vigilavit nec horam dormivit.” Davus dicit

7.



magistro par



“ego vocatus/a sum” dicit

A dicit



excit ’

"A Syra excitata sum.”

Iulia dicit

‘eum vocatum

a Syra excit



8.

Iulia.

9.

Aemilia: “Discipull a magistro laudati sunt.” Aemilia dicit ‘discipul

a

‘earn

vocatam



magistro laud 10.

Iulius:

“Marcus non laudatus, sed punitus

non

‘Marc 11.

laud

,

sed

est a magistro.” Iulius dicit

pun

a magistro.’

Aemilia: “Marcus pulchre scrlpsit.” Aemilia ‘Marc scrips

12.

‘eos vocatos

Iulius: litter



“Eae

pulchre

dicit.

litterae

non

a

non a Marco Marco script

scriptae sunt.” Iulius dicit ’

79

‘e

‘eas vocatas ‘se

vocatum/am

esse’

EXERCITIA

CAP. XXI

13.

10-12

puer “Marcus puer improbus fuit.” Iulius ‘Marc dlcit. improb fu Magister: “Epistula mea iam scrlpta et signata est.” Magister dlcit esse.’ iam script et sign ‘epistul su Iulius:



14.

Exercitium 10 [1]

numeraire numerav|isse

1.

pare|re

2.

[2]

scrips

“Iam

:

Magister,

postquam

paru|isse

Novies tantum

scrlb|ere

quod dlx

[3]

m decies, Marce!” Marcus, postquam m m m m m m m m m

Magister: “Scribe

tibi

par

decies

:

numer

litteras

m scrips

,

ego

:

litteras



m

scrips

“Non par numer

At tu prave numer

quod dlx

3.

Marcus: “Certe aud

audl|re

4.

Magister: “Vos numerate litteras, Tite et Sexte!

audlv|isse

:

“Litteras

-l

-imus

6.

Magister: “Prave

-istl

-istis

7.

Uterque puer

-it

-erunt

8.

Magister:

10.

numer

numer

mmmmm

:

IpsI

!

Non me

,

postquam

litteras

decern sunt.”

“Iam

tibi



par

puerl pigerriml! Qulnquies tantum

m



Titus: “At

qulnque

et

qulnque sunt decern: ergo decies

Titus et Sextus magistro par

nam

agitis?

m decies scrlbite!”

scribit. Titus:

“Non par

scrips 9.

” inquiunt, et

Titus et Sextus “Certe te aud

numer

fu|isse

Quid

...

!”

?”

aud 5.

es|se

puer pigerrime!

?”

scrigs|isse [4]

,

Nonne aud

,

quod

m

bis qulnquies



scrips

m

scrips

,

bis qulnquies sunt decies.

14.

quod novies tantum m scrips Marcus vero magistro non par et decies M scrips Sed tamen Marcus dlcit ‘se magistro par !’ magistrum prave numer putat, sed Titus et Sextus Magister discipulos verba sua non aud omnia aud Marce?” Iulius: “Hodiene probus discipulus fu

15.

Marcus: “Certe probus fu

16.

Iulius: “Id

11.

12.

13.

17.

,

,

at

,

Nos omnes probl



discipull fu

!” non credo! Vos omnes discipull improbl fu dlcit, sed Marcus Iulius ‘omnes discipulos improbos fu ceterl probl fu improbus 1 u ’

solus

,

aliquid

credere

Exercitium 11 Marcus in atrium 1. 2.

recitavit,

dubitare fallere

3.

inter

4.

Tabella verb Sextl

est,

mentlrl

5.

Non verum,

6.

Mater

nobis

7.

Marcus patrem suum

omnia

8.

Iulius: “Falsa

postquam

9.

Marcus: “Omnia quae

vobls

prlmum

nescio quid.” [=

parvam tabulam]

ostendit,

quam

esse’ dlcit.

multa

tabella

[= multas res] nos docuit;

Marcus parentibus ‘suam

falsum

vestem mutavit.

redit,

Marcus: “Magister

fllio

sed

Marcus enim tabellas mutavit est id quod Marcus dlcit: puer

sub

,

sunt

pugnam.

sed pater de verbis eius

[=

non potest. omnes res] quae

narravistl!”

narravl, pater et mater, vera sunt!”

Exercitium 12 Quo it Marcus postquam vestem mutavit? 1. 2. Quern Marcus in atrio salutat? 3. Cur Aemilia fllium suum laudat? 4. Num Marcus dlcit ‘se malum discipulum fuisse’? 5. Estne verum id quod dlcit Marcus? ...

...

...

...

80

...

.

EXERCITIA

6. 7.

8. 9.

CAP. XXI

13-14

Cur puerl magistrum recitantem non audiverunt? Cur tergum dolet Marco? Quomodo Marcus matrem fallit? Cuius est tabella quam Marcus ostendit?

...

...

...

...

10.

Quis

11.

Quid Marcus

12.

Num magister litteras Marcl laudavit?

eas litteras

13.

Quid Marcus

14.

Iuliusne

15.

Cur

Lectio

dicit

matri?

de

scripsit?

...

...

...

ceteris discipulls?

suo credit?

filio

Iulius

pulcherrimas

dlcit

...

...

Aemiliae interrogantl non respondet?

grammatica

...

(versus 150-206)

Lectio

grammatica

Exercitium 13 Exempla:

domi sedebat nec Medum exspectabat. Turn Medus ostium amicum salutavit et ab eo salutata est. Iulius adulescens saepe Aemiliam salutabat nec ab ea saluta batur Salutabat non tempus praesens, sed tempus est; salutavit quoque tempus est. Sedebat, exspectabat, salutabat, saluta batur non est praeteritum perfectum, Lydia

tristis

pulsavit et intravit. Lydia laeta

praeteritum perfectum et

imperfectum

.

1.

2.

sed 3.

Pulsavit, intravit, salutavit, salutata est

sed

non praeteritum imperfectum,

est.

Exercitium 14 Actlvum 1.

Inflnltlvus: praesens: voca\re, perfectum:

perfectum:

isse;

|isse;

praesens: pare\re,

praesens: scribjere, perfectum:

isse;

act.

|

|

praesens: audi\re, perfectum:

perfectum

isse.

~ isse

Inf.

|

2.

Personae perfectl: singularis: pers. pers.

1

~ .

>

2

~

,

3

1

~i,

2

-

3

;

pluralis:

~

pdru\isse

Sing.

Plur.

pdru pdru pdru audiv

2

3

3.

Pers.

1

vocav

Pers. 2

vocav

vocav

5.

Pers. 3

vocav

vocav

pdru pdru pdru

6.

Pers.

scrips

scrips

audiv

_

7.

Pers. 2

scrips

8.

Pers. 3

scrips

_

scrips

audiv

audiv

scrips

audiv

audiv

[3] scrips\isse

— — —

audiv\isse

[4]

ind. 1



Passlvum

um

perfectum:

.

um esse; praesens:

esse.

Sing.

Plur.

Sing.

Plur.

vocatus

voc.at

auditus

audit.

sing.

plur.

~f -isti

-imus ~ istis

-it

~ erunt

pass.

-um/amids/as/a

Inf.

Inflnltlvus: praesens: voca\ri, perfectum: audi\ri,

vocav\isse

[2]

Plur.

4.

9.

[1]

Sing.

vocav

1

,

~

[1]

vocat\um esse

[4]

audit\um esse

ind.

sing.

plur.

10.

Pers.l

11.

Pers. 2

voc.at

voc.at

audit

audit

1

sum

12.

Pers.3

vocdt

vocdt

audit

audit.

2

es

estis

3

est

sunt

13.

Participium perfectl: nom.

aud

.

neutr. voc

sing.: .

masc. voc

,

and

aud

~us/a ~t/ae

,

,

fern. voc.

sumus

participium perfectl

81

esse

[1]

vocat\us -a

[4]

audit\us -a

-um -um

EXERCITIA

CAP. XXII

Cap. XXII

CAPITVLVM ALTERVM ET VICESIMVM

Lectio I

Lectio

-eus -ea

-eum

prima

(versus 1-55)

Exercitium 1 1. Anulus ex auto factus = anulus aur 2. Baculum e ligno factum = baculum 3. Catena ex ferro facta = catena ferr 4. Nummi ex auro fact! = nummi aur 5. Stilus ferreus = stilus 6. 7.

1-3

lign

Poculum aureum - poculum Fores ligneae = fores

Exercitium 2 admittere

1.

Magna ianua

e

duabus

quae in

vertuntur.

antea

aurum

2.

cardo

3.

Sub foribus

est

[= ostiarius] dlcitur servus qul

homines advenientes

cum

cane suo villam domini

4.

Ianitor

custodire

5.

Canis, qul prope tarn

extra

6.

non modo

faber

7.

constat e multls anulis ferrets qui

constare

Anulus Lydiae non ex Anulus aureus magni

8. 9.

heus

10.

Ianua e

ianitor

1 1

inter se

12.

Servus qut epistulas fert Tabellarius clamat: "

Tabellarius: “

[= ut]

baculum

15.

Hostes non sunt

16.

Vulcanus

est

[=

vallum, sed

vallum.

deus

Exercitium 3 Ex quibus partibus constat ianua vtllae? 1. 2. Quid scrlptum est in limine? 3. Quis dlcitur servus qul ianuam custodit? 4. Quid facit is qui villam intrare vult? 5. Ubi sedet ianitor? 6. Cur canis ianitoris catena vincitur? Ex qua materia catena facta est? 7. ...

rogitare slcut

...

...

tabellarius

...

tandem

...

vincire

...

8.

Num anulus Lydiae ex ferro lactus est?

9.

Utrum

durius

est,

Quis dlcitur vir qui

11.

Cur

12.

Quomodo

13.

14. 15. 16.

‘tabellarii’

...

lignumne an ferrum?

10.

res ferreas efficit?

...

...

dicuntur servi qui epistulas ferunt?

ianitor e

somno

excitatur?

...

Cur tabellarius non statim ianitori respondet? Quid liuic tabellario nomen est? Unde Tlepolemus se venire dicit? Quid Iulius post meridiem agere solet? ...

...

...

82

multa interrogat].

[= deinde] respondebo.

...

(num) quis

Iulii.

aperls?

ianitor!

admitte me!

postea

quin

est.

appellatur.

ianitor surgit et tabellarium

13. 14.

pretium

factus

[= aliquis] hie est?”

limen

prius

coniunguntur.

est.

facta est

Num

intra

lupus, catena

canes, sed etiam ianitores vinciebantur.

ferro, sed ex

ferox

.

quam

est

foris

lignum

in

atrium

catena

...

...

»

EXERCITIA 4-6

CAP. XXII

Exercitium 4 1. Post meridiem Iulius ambula Ire it. 2. Postquam ambulavit, lava 3. Vesper! homines dorml eunt. 4.

Mane

5.

Medus

amici ad vlllam veniunt

solet.

-turn -tu

dominum saluta

8.

Graeciam eunt habita Hostes castra oppugna veniunt. Tabellarius non mittitur pecuniam postula Facile est vocem magistrl audlre = Vox magistrl

9.

Difficile est

10. 6. 7.

Quae

et Lydia in

est

nomina barbara

dlcere

dea pulcherrima? Id

est facilis audl

= Nomina barbara

difficile sc'

difficilia

sunt die

est.

Lectio secunda (versus 56-121)

Lectio II

Exercitium 5 solet, hodie abest. 1. Medus, qul res Marcl fer 2. Itaque Marcus ad ludum ambulans res suas ipse fer 3. Titus et Sextus semper res suas ipsl fer 4. Titus: “Cur tu ipse res tuas fer hodie, Marce?” 10. 5. Marcus: “Ipse res meas fer quia Medus abest; sed cur vos semper

ferre

,

?”

res vestras ipsl fer 6.

Titus:

“Nos

fero

ferimus

fers

fertis

fert

ferunt

fer!

ferte!

ferri

quia in ipso oppido Tusculo

res nostras ipsl fer

fertur

feruntur

habitamus, non procul ab oppido.” 7.

Marcus: “Venlte

mecum

8.

Sextus: “Res tuas fer

9.

Tabula, quae a

ac res

meas

!”

fer

nolumus. Ipse res tuas

Medo

fer

solet,

hodie a Marco

Marce!” fer

Epistulae a tabellarils fer

accedere arbitrari

Exercitium 6 1.

cavere

stantem videt, dentes ostendit

Canis, qul tabellarium

cedere

ac

:

“Rrrr...”

2.

Canis tabellarium

3.

Ianitor

4.

Tabellarius

eum



de cane feroci

5.

non intrat, sed “Noll canem tuum

6.

In solo intra Ilmen est

7.

Tabellarius propius ad

:

!

foras

te

mordebit.” forls

in limine !”

fremere inquit.

canem

imago

[= adlre] audet;

iste

neque imago

monere

eum

Canis catenam

et

vestem

mordere

tabellaril dentibus

novum, quod Tlepolemus

9.

Canis

canis ferocis.

canis neque canis verus 8.

derldere

vult, sed catena

nuper

[- paulo ante] emit, a

pallium

cane feroci 10.

Tabellarius ex ostio

11.

Homo territus nec

12.

Canis

13.

Ianitor

eum

loco se

non

potest, quia canis

pellere

eum tenet.

prehendere

nec

audet. procedere

movere non

virum territum

:

14.

Tlepolemus intrare conatur, sed canis Iratus

15.

“Vinci

[= ilium

recedere

“Hahahae! Quin intras?”

removere

eum ex ostio

tuum] canem!” inquit

resistere

tabellarius toto retinere

corpore 16.

Ianitor: “Noll

17.

Ianitor

18.

Tlepolemus:

[= putare]

catenam prehendit “

et

canem

me intrare!

rumpere

me canem solvisse!”

scindere

a Tlepolemo

Noli

me

in

imbrem

pellere!



sinere solvere terrere

tremere

83

;

:

CAR XXII

EXERCITIA 7-10

Exercitium 7 Cur tabellarius in limine resistit? 1. 2. Quae imago in solo intra Ilmen videtur? 3. Quae verba Infra imaginem scrlpta sunt? ...

Num Tlepolemus imagine canis terretur?

4.

7.

Quomodo canis eum foras pellit?

...

...

...

...

Cur tremit Tlepolemus? Cur tabellarius ianitorl pallium suum Quid tabellarius secum fert?

9.

...

10.

ostendit?

...

...

1.

Quis epistulam in atrium ad Iulium

12.

grammatica

...

8.

6.

Lectio

...

Quid agit canis cum Tlepolemus ad eum accedit? Cur canis excurrens catena non retinetur? Cur tabellarius non audet loco se movere?

5.

1

...

Lectio

grammatica

fert?

...

(versus 122-135)

Exercitium 8 Exempla: Dominus cotidie ambuld tum

Vox suplnum suplnum i

II

=

1.

l

2.

11

um

3.

=u

4.

-atis

n

pauca

[-]

(1)

perfect! [~]

et

-re, -o, -isse,

litterae vel syllabae

-i, -isti,

-us, -a,

-um,

cet.

tria:

thema praesentis scrlb-,

venire, mittere, cet.

alia ponitur.

(terminationes quae vocantur), ut

Verbl themata sunt thema praesentis

est.

,

Exercitium 9 Themata verb! Thema dlcitur prior verbl pars ad quam adduntur variae

terminatio -onis f

thema

tabellarii difficilis audltu est.

est. Audit|u quoque Ambulat|um desinit, alterum in = Suplnum alterum in = Suplnum in =um desinens ponitur apud verba Alterum suplnum, quod in =u desinit, apud adiectlva difficilis et

thema

it.

(= Inflnitivus praesentis actlvl sine

-re, -ere),

ut amd-, mone-,

audi-

perfect! (= Inflnitivus perfectl actlvl sine -isse), ut amav-,

(2)

thema

(3)

thema supini

monu-,

scrips-,

audiv-;

thema supini

[=]

(=

suplnum

sine

-um

slve participium perfectl sine -us -a -um),

ut amat-, monit-, script-, audit-. inflnitivus:

praes. act.:

1.

perf. act.: ~isse perf. pass.:

Infinltlvl: vocd\re, vocav\isse,

thema

vocav-

-rd-ere 2.

=um esse

perfectl:

-,

thema -,

thema

dict\um

thema esse

supini:

Exercitium 10 Infinltlvl (adde 1

.

aperire,

2.

claudere,

3.

emere.

4.

pellere,

5.

posse.

6.

rumpere,

themata perfectl

_

et supini):

um esse um esse um esse um esse

isse,

isse. isse. isse,

isse

_

um

isse.

84

praesentis:

-,

-.

praesentis:

-,

thema

-.

punit\um

thema

thema

supini:

esse:

supini:

Infinltlvl: puni\re, piiniv\isse,

thema perfectl:

est,

:

-,

Infinltlvl: dic\ere, dix\isse,

perfectl: 4.

vocdt\um esse vocd- thema

vocat-

Infinltlvl: terre\re, terru\isse, territ\um esse:

thema 3.

,

esse

thema -.

praesentis:

-,

EXERCITIA

7.

scindere,

8.

solvere,

9.

vincire,

10.

CAP. XXII

1-3

um pssp. um esse um esse

isse. isse,

isse,

venire.

isse

CAPITVLVM VICESIMVM TERTIVM Lectio

prtma

Exercitium

Cap. XXIII

(versus 1-40)

Lectio I

1

Muta tempus praesens

Exemplum: Ianitor ostium [claudit] clausit = Ostium [clauditur] clausum est a ianitore. = Epistula a magistro [scrlbitur] Magister epistulam [scribit] 1. in perfection

[...]

dic|ere, dlx|isse,

.

dict|um esse fer|re, tul|isse,

lat|um esse

est.

2.

XXIII

/

Magister tabellarium ad Iulium

= Tabellarius ad Iulium

[mittit]

leg|ere, leg|isse,

est a magistro.

[mittitur] 3.

Tabellarius epistulam ad Iulium

4.

Canis ianitoris pallium

lect|um esse

= Epistula ad Iulium

[fert]

mitt|ere, mls|isse,

miss|um esse

est a tabellario.

[fertur]

cane ianitoris [scinditur]

signum [rumpit]

5.

Iulius

Iulius litteras [legit]

7.

Iulius

8.

Aemilia epistulam [sumit]

9.

Culter medic!

=

nullum verbum

tabellaril a

rump|ere, rupjisse,

rupt|um esse

est.

= Signum

6.

[dicitur]

= Pallium

tabellaril [scindit]

a Iulio [rumpitur]

est.

Litterae a Iulio [leguntur]

= Nullum verbum

[dicit]

scrib|ere, scrlps|isse,

sunt.

a Iulio

scrlpt|um esse scind|ere, scid|isse,

sciss|um esse

est.

[sumitur]

= Epistula ab Aemilia

sum|ere, sumps|isse,

sumpt|um

est.

puerum

[terretur]

= Puer

[terret]

cultro medic!

esse

terre|re, terru|isse,

territ|um esse

est.

Exercitium 2 1.

“Tabellarius Tusculo venit; ecce epistula

“Quid

2.

Iulius:

3.

Iulius ianitor!

hoc est? Quis imperat: “Recede

ianitorem

5.

Signum non ruptum, sed

6.

“Certe magister postulat pecuniam

Aemilia epistulam

epistulam ad

9.

Diodorus

scit?

scribit

quam

‘Marcum male

Iulio legente,

11.

Iam Marcus vultum Marcus

[= et

num-

salutem dicere

signum

[:

tremit

[= propter]

...

Iulius scit litteras a

Quid est signum magistri? Cur Iulius litteras magistri

Diodoro missas esse?

...

legere

non vult?

...

85

tradere

umquam

habet].

...

Quomodo

pallere

pallidus

neque

Marci colorem mutat.

gerit et

-nam ob

dicit.”

recitare

[= facies]

Exercitium 3 Quid ianitor Iulio tradit? 1. 2. Quid dicit ianitor?

5.

inquit Iulius, sed

recte respondere.’

10.

fortasse

integer ”

ei

magister aliquid scripsit de Marco?”

Epistula sic incipit: “Diodorus Iulio

dlmittere

illinc

putat.

Aemilia: “Quis

4.

me misit?

ad canem tuum!” His verbis

hinc

alias res

7.

conti nere

debere

est.

8.

3.

Tusculo] ad te

magistri cognoscit.

Iulius

12.

[:

[= a se mittit].

4.

quam]

quam

epistulamque domino suo

tulit” inquit ianitor

...

timorem.

vultus

EXERCITIA 4-6

CAP. XXIII

7.

Quid Iulius magistro debet? Quid Aemilia magistrum scripsisse

8.

Quomodo

9.

Quid magister de Marco

6.

Iulius epistulam aperit? scripsit?

arbitratur?

...

...

...

11.

Quo die epistula scripta est? De qua re hie dies magistrum monuit?

12.

Cur Marcus patrem

10.

Lectio II

...

...

aspiciens pallet?

...

...

Lectio secunda (versus 41-83)

Exercitium 4 Exempla: respondet = Puer rubet neque respondet.

non — neque

Puer rubet

/

...non

- neque ullus numquam — neque

Puer rubet

/

...nullum

nullus

verbum respondet = Puer rubet neque

iillum

verbum

respondet.

umquam

Puer ridet 1.

/

...numquam plorat = Puer

Puella plorat

/

...non ridet

2.

Aemilia Iulium

3.

Medus

/

=

ridet

neque

umquam

Puella plorat

...nullum alium

plorat.

ridet.

virum amat = Aemilia Iulium

alium virum amat. ex Italia proficlscitur

/

...numquam revertetur = Medus ex

4.

5.

6.

pecuniam /...nulla ornamenta habet = Syra nullam pecuniam ornamenta habet. dormire potest. Puer vigilat / ...dormire non potest = Puer vigilat = Mater relinquit ...numquam eum bene curat Mater Infantem suum /

Syra ntillam

eum

Infantem suum bene curat

avertere

Exercitium 5 1. Marcus

[- epistula] magistri

rem

factum

2.

Epistula magistri totam

fateri

3.

Iam

Inscribere

4.

Puer piger atque improbus nullam

Iulius

5.

Marcus vultum

litterae

6.

Nomen

merere

7.

negare

8.

perdere

9.

dixisse.

meret. .

est in parte tabulae

sed omnia Iam Marcus nihil Marcus ipse suum indignum esse Iam Marcus non ob timorem pallet, sed ,

10. 10.

Marcum fact!

planus

11.

Iulius

12.

mercedem suam Magna tempestas

rubere

laudatur.

Marcum falsum

a patre

‘Sexti’

plane

pudor

non

intellegit.

ob

sui

non

Diodoro mercedem et

naves

et

vult, quia

merces

[

Exercitium 6

solvere

quam

1.

Estne tota epistula de pecunia

2.

Cur Aemilia magistrum mercedem merere

putat?

3.

Num magister Marcum litteris suls laudat?

...

4.

Cur Marcus laudem non meret?

5.

Qualis discipulus laudem meret?

6.

Quid

7.

Quomodo

8.

Num

superior

9.

relinquit.

facit.

intellegit

laus

pudere

Italia

revertetur.

proficiscitur

Iulius dicit de

Marco?

Iulius debet?

...

...

...

pater intellegit tabulam Sexti esse?

Marcus hoc negat?

Quid Marcus fatetur? Cur mater nescit pueros

...

...

in via pugnavisse?

86

...

...

...

...

is

male docet nec

servare] potest.

i

CAP. XXIII

EXERCITIA 7-9

1 1.

12.

Quid pater Sexti putabit? Cur Marcus iam rubet?

...

...

Lectio tertia (versus 84-155)

Lectio III

Exercitium 7 1. Iulius baculum sumens “O Marce!”

inquit,

“iam

sum

te verberat

[= verberabo]!” 2.

Iulius dicit ‘se

3.

Marcus: “Noli

esse.’ Marcum verberat me verberare! Iam bonus puer fut

=mrus

sum

~ura

es est

sum

[= ero] nec

umquam sororem meam pulsabo.” 4.

Marcus promittit

‘se

iam bonum puerum

sororem suam pulsat

non

credit

eum promissum fact

Iulius

Magister virgam promit ac discipulos verberat

7.

Discipuli: “Noll nos verberare, magister!

Iam

est [= verberabit],

sumus

tibi parit

[= parebimus].”

iam magistro

Discipuli promittunt

9.

Magister non credit eos promissum fact

10. 11.

Marcus

12.

Magister respondet

interrogat:

“Quid tu

Tandem Iulius

14.

Aemilia

15.

Syra: “Quintus

^urum

eas -uras

ea ~ura

est [= scribet]. es,

magister?”

ad patrem Marcl script

esse’:

se

uxorem suam rursus matrem semper Infantem secum habit

numquam ab eo

fut

esse

-uros

esse.

-uras

esse.’

medico sanabitur.” Syra

eo medico sanat

=urum ~uram

sum.”

script

esse

earn -urarn

eos »ur6s

esse.’

esse.

intellegit

dicit ‘se

numquam ab

parit

script

‘se litteras

ad patrem tuum

13.

eum =urum id

8.

“Litteras

sunt

esse.

5.

6.

Magister calamum promit quia script

estis

-ururn esse

esse.’

‘se

sumus

-urae

umquam

esse nec

fut

~url

dicit

‘Quintum

=um Iri

IrL’

Exercitium 8 Exempla: Cane vlncto tabellarius intrat (= Postquam canis vlnctus est...) Marcus veste mutata in atrium redit {= postquam vestis mutata est [ab eo]: 1.

Epistul

tradit

2.

Ianitor

dlmiss

3.

Sign

4. 5.

Marcus Marc

6.

Aemilia,

7.

Iulius:

in

postquam vestern mutavit). Iulius

signum rumpit.

epistula legitur.

nomin

magistrl audit

cubiculum duct

litter

“Mercedem

et

solvere nolo!”

Davus

inclus

Marcum non

magistrl lect

H

diet

in atrium redit.

laudat.

Iulius epistulam magistrl

scindit.

Exercitium 9

ml fill!” suum verum dlcere iubet: “Verum me ad ovem, canis!” canem se ad ovem ducere iubet: “ officium tuum!” Dominus servum officium facere iubet: “ Iulius Marcum alterum malum tunc esse, alterum secum ferre iubet:

1.

Pater fllium

2.

Pastor

3.

4.

“Alterum 5.

malum nunc

Syra Iuliam laetam esse iubet:

alterum tecum “

laeta, Iulia!”

87

Marce!”

w:

cum participio perfect

discedit tabellarius.

rupt pallet

ablativus absolutus

die!

due! fac! fer!

es! es!

EXERCITIA

CAP. XXIII

10-12

Exercitium 10 “

semper bonus puer

antehac

1.

Marcus:

clavis

2.

Iulius verb

comes

3.

non credit Marcum Marcus enim hoc idem saepe

comitarl

4.

Iulius: “Profecto [verberare