• Author / Uploaded
• Maria Paula Roa Vasquez

Citation preview

HANS H. ØRBERG

PER SE ILLVSTRATA

PARSI

FAMILIA ROMANA

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA I

FAMILIA ROMANA

HANS H. ØRBERG

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA

PARSI

FAMILIA ROMANA

DOMVS LATINA ANNO MMHI

LINGVA LATINA PER SE ELLVSTRATA PARS I: FAMILIA ROMANA © Hans H. Ørberg 1991 Omnia proprietatis iura reservantur

Ex officina typographica Special-Trykkeriet Viborg anno 1991 et, paucis correctis, 1996, 1997, 1998,1999, 2001, 2002, 2003

Imagines delineavit Peer Lauritzen ISBN 87-997016-5-0

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA PARS I: FAMHJA ROMANA PARS 0: ROMA AETERNA INDICES COLLOQVIA PERSONARVM EXERCITIA LATINA I & II GRAMMATICA LATINA PLAVTVS: AMPHITRYO CAESAR: DE BELLO GALLICO PETRONIVS: CENA TRIMALCHIONIS

Domus Latina, Skowangen 7 DK-8500 Grenaa, Dania [email protected]

INDEX CAPITVLORVM p gina Cap. I. IMPERIVM ROMANVM

LITTERAEETNVMERI II. FAMILIA ROMANA

III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV XVI. XVII. XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV XXVI. XXVII. XXVIII. XXIX. XXX. XXXI. XXXII. XXXIII. XXXIV. XXXV.

LIBERTWS LATINVS PVERIMPROBVS DOMINVS ET SERVI VILLA ET HORTVS VIA LATINA PVELLAETROSA TABERNA ROMANA PASTOR ETOVES BESTIAEETHOMINES CORPVS HVMANVM MILES ROMANVS ANNVS ETMENSES NOWS DIES MAGISTERETDISCIPVLI TEMPESTAS NVMERIDIFFICILES LITTERAE LATINAE MARITVS ET VXOR PARENTES PVGNA DISCIPVLORVM CAVECANEM EPISTVLAMAGISTRI PVERAEGROTVS THESEVSETMINOTAVRVS DAEDALVSETICARVS RES RVSTICAE PERICVLAMARIS NAVIGARENECESSEEST CONVIVIVM INTERPOCVLA CLASSIS ROMANA EXERCITVS ROMANVS DEARTEPOETICA ARSGRAMMATICA TABVLADECLINATIONVM KALENDARIVM ROMANVM INDEXVOCABVLORVM INDEXGRAMMATICVS

7

9 13

16 19 26 32 41

48 54 63 69 77 85 95 103 110 118 126 135 145 154 163 172 179 187 195 203 211 222 232 242 251 261 273 284 296 307 312 313 326

CAP.I

CAPITVLVM PRIMVM

fluvius

IMPERIVM ROMANVM / R ma in Itali est. Italia in Eur p est. Graecia in Eu­

r p

est. Italia et Graecia in Eur p

sunt. Hisp nia

quoque in Eur p est. Hisp nia et Italia et Graecia in

Eur p sunt. 5

-a- : Italia... tn Itali est sunt:

Italia in Eur p est; Italia et Graecia in Eur p sunt

Aegyptus in Eur p n n est, Aegyptus in fric est. Gallia n n in fric est, Gallia est in Eur p . Syria n n est in Eur p , sed in Asi . Arabia qucxjue in Asi est.

Syria et Arabia in Asi sunt. Germ nia n n in Asi , sed

in Eur p est. Britannia quoque in Eur p est. Germ ­ 10 nia et Britannia sunt in Eur p .

Estne Gallia in Eur p ? Gallia in Eur p est. Estne R ma in Galli ? R ma in Galli n n est. Ubi est R ma? R ma est in Itali . Ubi est Italia? Italia in Eur p est.

Ubi sunt Gallia et Hisp nia? Gallia et Hisp nia in Eu­ 15 r p

sunt.

Estne N lus in Eur p ? N lus in Eur p n n est. Ubi est N lus? N lus in fric est. Rh nus ubi est? Rh nus est in Germ ni . N lus fluvius est. Rh nus fluvius est.

est-ne...?

-ne= ...?

CAP.I

-us -i: N lus fluviws est;

N lus et Rh nus fluvif

sunt

Nflus et Rh nus fluvi sunt. D nuvius quoque fluvius est. Rh nus et D nuvius sunt fluvi in Germ ni . Tibe- 20 ris fluvius in Itali est.

Nflus fluvius magnus est. Tiberis n n est fluvius // parvus < *magnus

magnus, Tiberis fluvius parvus est. Rh nus n n est flu­

fluvius magnus/parvus fluvi magn /parvf

vius parvus, sed fluvius magnus. N lus et Rh nus n n

~a-ae: Corsica Insula est; Corsica et Sardinia nsulae sunt

nsuk magna/parva nsuk*magnai/parvai

fluvil parv , sed fluvi magn sunt. D nuvius quoque

fluvius magnus est. Corsica nsula est. Corsica et Sardinia et Sicilia nsu­ lae sunt. Britannia quoque nsula est. Italia nsula n n est. Sicilia nsula magna est. Melita est nsula parva.

Britannia n n Insula parva, sed nsula magna est. Sicilia 30

et Sardinia n n sunt. -vm -a:

Brundisium oppidum cst; Brundisium et Tuscu­ lum oppida sunt oppidum magnum/ parvwm

oppida magno/parva

25

nsulae parvae, sed

nsulae magnae

Brundisium oppidum est. Brundisium et Tusculum oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium est oppidum magnum. Tusculum oppidum parvum est. 35

Delphl quoque oppidum parvum est. Tusculum et Delph n n oppida magna, sed oppida parva sunt. Ubi est Sparta? Sparta est in Graeci . Sparta est

Graecus -a -um

oppidum Graecum. Sparta et Delph oppida Graeca

sunt. Tusculum n n oppidum Graecum, sed oppidum 40 R m nus -a -um

N n 80 est voc bulum Lat num. N n> sed, magnus, numerus vo­

c bula Lat na sunt. Voc bulumquoque voc bulum Lat ­ num est!

(numerus) singul ris: i; pl r lis: II,III... fluviws magnttf

fluvi magnf

GRAMMATICA LATINA Singul ris et pl r lis [A] N lus fluviws magnws est.

85

N lus et Rh nus fluvif magnf sunt.

'Fluviws'singul ris est. Tluvif pl r lis est. Singul ­ -us -t

ris: -u$. Pl r lis: - ,

exemplum exempla

Exemplum: nnmerus, numeri. 90 i parvus numerws est. i et n parvf numen sunt. [B] Corsica Insula magna est Corsica et Sardinia Insula^ magiuze sunt. ' nsuk' singul ris est. " nsuW pl r lis est. Singul ris: -a.

nsuk magna nsula* magiuw -a ~ae

10

Pl r lis: -ae.

95

CAP.I

Exempla: littera, litterae; pr vincia, pr vinciae. a littera Lat na est. A et B litterae Lat nae sunt. Gallia est pr vinck R m iuz. Gallia et Hisp nia pr vincia^ R m noe sunt. 100 [C] Brundisium oppidwm magnwm est.

Brundisium et Sparta oppida magna sunt. 'Oppidwm' singul ris est. 'Oppida' pl r lis est. Singul ris: -um. Pl r lis: -a.

oppidum magnwm

oppida magna -ttm -a

Exempla: voc bulum, voc bula; exemplum, exempla. 105

Littera est voc bulum Lat num, n n Graecwm. Littera et numerus n n voc bula Graeca, sed Latlna sunt.

PENSVM A N us fluvi- est. N us et Rh nus fluvi . Cr ta nsul . Cr ta et Rhodus Insul- sunt. Brundisium oppid . Brundi­ sium et Tusculum oppid . Rh nus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rh nus et D nuvius n n fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt. Sardi­ nia Insul- magn- est. Melita nsul- parv- est. Sardinia et Sicilia n n Insul- parv-, sed nsul- magn- sunt. Brundisium n n oppid- parv-, sed oppid- magn- est. T sculum et Del­ ph n n oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt. Cr ta Insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus sunt nsul- Graec-. In Graeci mult- nsul- sunt. In Galli sunt

pensum p nsa

mult- fluvi-. In Itali mult- oppid- sunt. In Arabi sunt pauc- fluvi- et pauc- oppid-. Aet b litter- Lat n- sunt. c quoque litter- Lat n- est. Mul et paud voc bul- Lat n- sunt. Ubi quoque voc bul- Lat n­ est. i et II numer- R m n- sunt. iii quoque numer- R m n­ est. PENSVM B Sicilia — est. Italia Insula — est. Rh nus — est. Brundisium — est. Sicilia et Sardinia — magnae sunt. Melita nsula — est. Britannia n n — parva, sed est. Brundisium n n —

Voc bula:

fluvius nsula

oppidum ceanus imperium pr vincia numerus linera voc bulum

11

CAP.I

capitulum syllaba exemplum p nsum magnus parvus Graecus R m nus Lat nus

multl pauc

nus duo tr s sex m lle

pr mus

secundus tertius est

sunt in et sed

n n quoque

-ne? ubi? num? quid? grammatica singul ris pl r lis

—, sed — magnum est. Est— Brundisium in Graeci ? Brun­ disium — est in Graeci , — in Itali . — est Sparta? Sparta est in Graeci : Sparta oppidum — est. Delph — oppidum Grae­ cum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios — Graecae sunt. In Graeci sunt — nsulae. Quid est m? iii — est. — est A? A littera est. A, B, c — Lat naesunt. — r littera Lat na est? r — littera —, sed littera — est. nsula — Lat num est.

PENSVM C Ubi est R ma? Estne Sparta in Itali ? Ubi est Italia? Ubi sunt Syria et Arabia? Estne Aegyptus in Asi ? Ubi sunt Sparta et Delph ? Ubi est Brundisium?

Quid est Brundisium? Num Cr ta oppidum est? Estne Britannia nsula parva? Quid est Tiberis? Quid est D? Num a littera Lat na est?

Estne II magnus numerus?

12

CAR II

CAPITVLVM SECVNDVM

SYRA

DAWS

MEDVS

DELIA

FAMILIA ROMANA / I lius vir R m nus est. Aemilia femina R m na est.

M rcus est puer R m nus. Qu ntus quoque puer R ­ m nus est. I lia est puella R m na.

nus (i) vir duo (n) vir

nuspuer duo puen

M rcus et Qu ntus n n vir , sed pueri sunt. Viri sunt 5 I lius et M dus et D vus. Aemilia et D lia et Syra sunt

feminae. Estne femina I lia? N n femina, sed parva puella est I lia.

I lius, Aemilia, M rcus, Qu ntus, I lia, Syra, D ­ vus, D lia M dusque sunt familia R m na. I lius pater 10 est. Aemilia est m ter. I lius pater M rc et Qu nt est.

I lius pater I liae quoque est. Aemilia est m ter M rc et Qu nt et I liae. M rcus filius I li est. M rcus filius

Aemiliae est. Qu ntus quoque filius I lil et Aemiliae est. I lia est fllia Iulil et Aemiliae. 15

Quis est M rcus? M rcus puer R m nus est. Quis pater M rc est? I lius pater M rc est. Quae est m ter

-quc = ct —: M dus-gae = et M dus

I lius pater

Aemilia m ter

M rcus Qulntus I lia filius filius filia

quis? quae? quis est M rcus? quae est I lia? quis est pater M rc ? quae est m ter M rcl?

13

CAR II

M rc ? Mater M rc est Aemilia. Quae est Iulia? I lia

est puella R m na. Quae m ter I liae est? Aemilia m ­ ter I liae est. Pater I liae est I lius. I lia filia I li est. qu ?

qu swlffiii?

Qu sunt fili I li ? F li I li sunt M rcus et Qu ntus. 20

I lia-que

M rcus, Qulntus I liaque sunt tr s l ber .Llber sunt

filiae-que

ffli f liaeque. M rcus et Qu ntus et I lia sunt l ber IQli

duo = ii (2)

et Aemiliae. In famili I li sunt tr s Hberi: duo fili et

na filia. Estne M dus f lius I li ? M dus f lius I li n n est, //

M dus est servus I li . I lius dominus M d est. Iulius

dominus serv est. D vus quoque servus est. M dus et D vus duo serv sunt. I lius est dominus M d et D v .

I lius dominus serv rum est et pater l ber rum. Estne D lia f lia Aemiliae? D lia n n est f lia Aemi- 30

liae, D lia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina D liae duo duae duo: duo servf duae ancillai duo oppida cuius? I lif, Aemiliai

est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla est. D lia et Syra duae ancillae sunt. Aemilia domina ancill rum est. Cuius servus est D vus? D vus servus I li est. Cuius 35

ancilla est Syra? Syra est ancilla Aemiliae. quot?l, II, III...

Quot l beri sunt in famili ? In famili I lil sunt tr s

quot f li ?

quot f liae?

quot oppida? centum = cO00)

l ber . Quot fili et quot filiae? Duo fili et

na filia.

Quot serv sunt in famili ? In famili sunt centum serv . In famili I li sunt mult serv , pauc l beri. I lius est 40

dominus mult rum serv rum.

'Duo' et 'tr s' numer sunt. 'Centum' quoque nume­ rus est. Numerus serv rum est centum. Numerus l be­ 14

CAP. II

r rum est tr s. Centum est magnus numerus. Tr s par­ 45 vus numerus est. Numerus serv rum est magnus. Nu­ merus l ber rum parvus est. In famili I li magnus

numerus serv rum, parvus numerus l ber rum est. M dus servus Graecus est. D lia est ancilla Graeca. In famili I li sunt mult serv Graec multaeque ancil­

magnus numerus serv ­ rum = mult servl parvus numerus llber ­ rum = pauc llberi

multae-que

50 lae Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia n n

est femina Graeca, sed R m na. I lius n n vir Graecus, sed R m nus est.

Sparta oppidum Graecum est. Sparta, Delph Tuscu­

lumque tria oppida sunt: duo oppida Graeca et num 55 oppidum R m num. In Graeci et in Itali magnus nu­

merus oppid rum est. In Galli est magnus numerus fluvi rum. Fluvi Galliae magn sunt. M gn ne sunt flu­

vi

fricae? In fric

c ter fluvi

tr s tna: ir s l ben xr slitteroe

iha oppida magnus numerus oppi­ d rum = multa oppida magnus numerus fluvi­ rum = mult fluvi magn -ne

unus fluvius magnus est: N lus;

fricae parv sunt. Suntne magnae nsulae

60 Graecae? Cr ta et Euboea duae

nsulae magnae sunt;

c ter -ae -a

O)rn lius

c terae nsulae Graecae sunt parvae. —

///

Quis est Corn lius? Corn lius dominus R m nus est. I lius et Corn lius duo domin R m n sunt. M dus n n est servus Corn li . M dus servus I li est.

65

Corn lius: "Cuius servus est M dus?"

I lius: "M dus servus meus est." Corn lius: "Estne D vus servus tuus?" I lius: "D vus quoque servus meus est. Serv mel sunt M dus et D vus et c ter mult ..." 70

mcus -a -um

tuus -a -um

Corn lius: "Estne D lia ancilla tua?" 15

CAP. II

I lius: "D lia est ancilla mea, et Syra quoque ancilla mea est. Ancillae meae sunt D lia et Syra et c terae

multae. Familia mea magna est." Corn lius: "Quot serv sunt in famili tu ?" I lius: "In famili me sunt centum serv ."

75

Corn lius: "Quid?" I lius: "Numerus serv rum me rum est centum." Corn lius: "Centum serv !Magnus est numerus ser­ v rum tu rum!"

ecceduo libri ­

liber antiquus

liber novus

nus liber duo libri

LIBER TWS LATINVS

novus -a -um -»

Ecce duo libri Lat n : liber ant quus et liber novus.

antlquus -a -um

80

lingva latina est primus liber tuus Lat nus.Titulus

libri tul est 'lingva latina'. Liber tuus n n ant quus, sed novus est.

In lingva latina sunt multae p ginaeet multa capi- 85 tula: capitulum primum, secundum, tertium, c tera. 'imperivm romanvm' est titulus capitul pr ml. Titulus

capitull secund est 'familia romana'. In capitul se­ cund

sunt sex p ginae. In p gin pr m capitul se­

cund multa voc bula nova sunt: vir, femina, puer, pu- 90

ella, familia, c tera. Numerus voc bul rum Lat n rum magnus est! 16

CAP. II

GRAMMATICA LATINA Mascul num, femin numy neutrum 95

100

masculinum (m) < mas­

[A] 'Servws' est voc bulum mascul num. [B] 'Ancilla' est voc bulum f min num. [C] 'Oppidwm' est voc bulum neutrum. Exempla:

culus = vir f min num (/) < f mina neutrum («) = n n my

[A] Voc bula mascul na: f lius, dominus, puer, vir; fluvius, ceanus, numerus, liber, titulus. Mascul num: -us (-r). [B] Voc bula f minlna: f mina, puella, f lia, domina; nsula, pr vincia, littera, familia, p gina. F minlnum: -a. [C] Voc bula neutra: oppidum, imperium, voc bulum, capi­

-us

n n/

~a

-um

tulum, exemplum, p nsum. Neutrum: -um. 105

110

115

120

Genet znis

[A] Mascullnum: I lius dominus servf (D vf) est. I lius dominus seivdrum (D vf et M df) est. 'Servf genet vus est. 'Serv rww' quoque genet vus est. 'Servf genet vus singul ris est. 'Senwwm' est genet vus pl ­ r lis. Genet vus: singul ris - , pl r lis - rum. [B] F min num: Aemilia domina ancilke (Syra^) est. Aemilia domina ancilkjrum (Syra^ et D lia^) est. 'AncilW genetlvus singul ris est. 'Ancill rwm7est genet ­ vus pl r lis. Genet vus: singul ris -ae, pl r lis - rum. [C] Neutrum: d est pr ma littera voc bulf ^dominus'. Numerus voc bul rwmmagnus est. 'Voc bulf genetlvus singul ris est. 'Voc bul rum' est ge­ netlvus pl r lis. Genetlvus: singul ris -f, pl r lis - rum.

genet vus (gen)

scrvi

serv n^

-f - rum

ancill^^ ancill rwm -ae - rum

voc bulf voc bul rww

-f - rum

PENSVM A M rcus f li- I li est. I lia f li- I li est. I lius est vir R ­

m n-. Aemilia femin- R m n- est. I lius domin-, Aemilia domin- est. M dus serv- Graec- est, D lia est ancill­ 17

CAP.II

Voc bulanova:

vir femina puer puella familia

pater m ter filius filia i ber

servus dominus ancilla domina liber titulus p gina antlquus novus c teri meus tuus centum duae tria -que quis? quae? qu ?

cuius? quot?

mascul num femin num

Graec-. Sparta oppid- Graec- est. I lius pater M rc- est. M rcus est f liusI li- et Aemili-. M dus servus I li- est: I lius est dominus serv-. Iulius domi­ nus M d- et D v- est: I lius dominus serv- est. Numerus serv- magnus est. D lia est ancilla Aemili-: Aemilia do­ mina ancill- est. Aemilia domina D li- et Syr- est: Aemilia domina ancill- est. In famili I li- est magnus numerus serv- et ancill-. Aemilia m ter M rc- et Qu nt- et I li- est. M rcus, Qu ntus I liaque sunt l beri I li- et Aemili-. Nu­ merus l ber- est tr s. Numerus serv- est centum.

In p gin pr m capitul- secund- multa voc bula nova sunt. Numerus capitul- n n parvus est.

PENSVM B M rcus — R m nus est. I lius — R m nus est. Aemilia est — R m na. I lius est — M rc et Qu nt et I liae. In — I li sunt tr s —: duo — et na —. — llber rum est Aemilia. — est D vus? D vus est — I lil. I lius — D v est. — est

Syra? Syra — Aemiliae est. Aemilia est — Syrae. Corn lius: "— serv sunt in famili tu ?" I lius: aIn famili — sunt — (c) serv ." Corn lius: aFamilia — magna est!w

'lingva latina' est titulus — tul Lat n .

neutrum

genet vus

PENSVM C Quis est Qulntus? Qul sunt M dus et D vus? M rcusne quoque servus I li est? Cuius f lia est I lia?

Quot l beri sunt in famili I li ? Quot serv in famili sunt? Num Syra domina est? Quae est domina ancill rum? Estne Corn lius vir Graecus?

Num 'puella' voc bulum mascul num est?

18

CAP. III

CAPITVLVMTERTIVM

MARCVS

QVINTVS

PVER IMPROBVS / SCAENA PRIMA

Pers nae: l lia, M rcus, Qu ntus.

scaena

pers na

I lia cantat: "Lalla." I lia laeta est. M rcus: "St!" M rcus laetus n n est. 5

I lia cantat: "Lalla, lalla." M rcus: "Ssst!" M rcus r tus est.

I lia cantat: "Lalla, lalla, lalla."

M rcus I liam pulsat. 10

Iam I lia n n cantat, sed pl rat: "Uhuh !" M rcus ridet: "Hahahae!"

M rcus l Uam pulsat

I lia pl rat M rcus r det

Qu ntus M rcum videt

M rcus Quintwm n n videt

Qu ntus M rcum videt. M rcus n n videt Qu ntum. Qu ntus: "Quid? M rcus puellam pulsat — et rldet!w 19

CAP. III

Qu ntus r tus est et M rcum pulsat! Iam n n ridet M rcus. M rcus r tus pulsat Qu ntum. I lia: "Ubi est m ter?" I lia Aemiliam n n videt.

15

Iulia Aemiliam vocat: "M ter! M rcus Qu ntum

pulsat!" Qu ntus M rcwmpulsat

mamma = m ter

M rcus ( r tus): "St!" M rcus I liam pulsat. I lia pl rat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma! M rcus m pulsat!" Aemilia venit.

20

SCAENA SECVNDA

II

M rcus Qu ntam pulsat I lia Aemiliam vocat

Aemilia venit

Pers nae: Aemilia, I lia, M rcus, Qu ntus. interrogat Qu nte! In h c arbore n dus est." Accurrit Qu ntus.

M rcus: "Age! Ascende in arborem5 Qu nte!"

Qu ntus in arborem ascendit; iam is supr M rcum 95

in arbore est. M rcus ipse in arborem ascendere n n audet! 72

CAP.X ramus crassus

M rcus interrogat: "Quot sunt va in n d ?"

Qu ntus: "N lla va, sed quattuor pull / 100

N dus est in parv r m . R mus qu n dum sustinet

n n crassus, sed tenuis est. R mus tenuis Qu ntum sus­

ramus tenuis crassus -a -um semper

M rcus: "C r ego semper

t reprehendor, num­

quam laudor? Titus et Sextus semper laudantur, num­

quam reprehenduntur."

65

Magister: "T i m n n laud ris, M rce, quia num­

quam r ct respond s. Semper pr v respond s, erg reprehenderis!w dif-ficilis -e facilis

M rcus: "At id quod ego interrogor nimis difficile est. Atque ego semper interrogor!w

Magister: "Tu n n semper interrog ris, M rce. Titus saepe = mult s tempo­ ribus

128

et Sextus saepe interrogantur."

70

CAP. XVII

M rcus: "N n tam saepe quam ego." Titus: "N s quoque saepe interrog mur, nec v r 75 pr v respond mus. Itaque n s

magistr

laud mur,

n n reprehendimur." M rcus: "Et c r v s semper laud minl? Quia id quod v s interrog min facile est — ego quoque ad id r ct

respond re possum. Praetere magister am cus est pa­ 80 tribus vestr s, patr me inim cus. Itaque v s numquam

reprehendimin , quamquam saepe pr v respond tis;

quamquam quia

ego v r numquam laudor, quamquam saepe r ct re­

sponde !" Sextus: "At fr ter tuus saepe laud tur, M rce." 85

Magister: "R ct d cis, Sexte: Qu ntus bonus disci­

pulus est, et industrius et pr d ns." Qu ntus magistr

laud tur, quamquam abest. ///

Sextus: "N nne t laet ris, M rce, quod fr ter tuus etiam abs ns

90

abs ns -entis = qu abest

magistr laud tur?"

M rcus: "Ego n n laetor cum fr ter meus laud tur!

Et c r ille laud tur hodi ? Quia discipulum absentem

reprehendere n n convenit!" Magister

r tus virgam toll ns "Tac te, puer !" in­

quit, "N nne virgam meam ver minl?" 95

M rcus: "N s nec t nec virgam tuam ver mur!" Magister, qu verba M rc n n audit, ex saccul su

du s numm s pr mit, assem et d n rium, et "Ecce"

d n rius pr mere = s mere (

inquit numm s ostend ns "as et d n rius. Ut sc tis,

loc ) as assis m d n rius - m

unus s stertius est quattuor ass set nus d n rius quat­

i s stertius = iv ass s I d n rius = IVs sterti

129

CAP. XVII

tuor s sterti . Quot ass s sunt quattuor s sterti , Tite?" 100

Titus digit s computat: "...quattuor...oct ...duode­ cim...s decim: quattuor s sterti sunt s decim ass s." Magister: "Et decem d n ri quot s stertil sunt?"

Titus: "Quadr gint ." duo-d -qulnqu ginl

= xlviii (48)

Magister: "Quot d n ri s sterti ?"

sunt duod qu nqu gint

105

Titus magistr interrogant nihil respondet.

Magister: "Resp nsum tuum opperior, Tite. Cur mihi n n respond s?" Titus: "N ndum tibi responde , quod prlmum c gi- 110 oport re: oportet = neccsse est, convenit Sextus: "ligo resp nsum sci " Sextus dicit 'se resp n­ sum sc re'

t re oportet. Duod qu nqu gint cilis!"

est numerus diffi­

Sextus manum toll ns "Ego resp nsum sci " inquit. Magister: "Aud , Tite: Sextus d cit 's

resp nsum

sc re.' Sed exspect , Sexte! N n oportet respond re 115

antequam interrog ris." Titus: "Duod qu nqu gint

s sterti sunt d n ri ...

cerius -a -um

quattuordecim? an qu ndecim? N n certus sum!MTitus

in-certus = n n certus

n n certus, sed incertus est, et resp nsum incertum dat magistr .

120

Magister: "Resp nsum certum magistr dare opor­

tet. Resp nsum incertum n llum resp nsum est. Nunc tibi licet respond re, Sexte."

Quamquam difficilis est numerus, Sextus statim r ct respondet: "Duod qu nqu gint decim d n ri ." 130

s sterti

sunt duo- 125

CAP. XVII

Magister iterum Sextum laudat: "Bene comput s, Sexte! Semper r ct respond s. Ecce tibi assem d ."

Diod rus assem dat Sext , et d n rium in saccul re­ 130 p nit.

M rcus: "Discipul

tam industri

dare: d damus d s datis dat dant re-p nere = r rsus p nere

d n rium dare

oportet. Largus n n es, magister. Pec niam tuam n n larg ris."

largus -a -um = qu multum dat larg rl= multum dare

Diod rus: "N n oportet pec niam larg ridiscipul s." 135

M rcus: "Qu r cimus?"

igitur tot numer s difficil s dis­

qu -r ? = c r?

Magister: "Quia necesse est comput re sc re, ut mul­ t s exempl s tibi d m nstr re possum. S tria m la n

asse c nstant et t decem ass s hab s, quot m la emere

d -m nstr re = m ns­ tr re (verb s)

140 potes?"

M rcus: "Tot ass s n n habe — n n tam largus est

pater meus; nec mihi licet tot m la emere." Magister: "Id n n d c . Ecce aliud exemplum: S t

sex ass s cum fr tre tu part ris, quot sunt tibi?" 145

M rcus: "Qu nque!"

part r = d vidcre (in

part s)

Magister: "In aequ s part s pec niam part ri oportet. S v s sex ass s aequ part min , quot tibi sunt?"

M rcus: "Pecuniam meam exiguam n n largior nec

aequ part ri = in aequ s part s dividere

partior cum alils!" 150

Postr m

magister "

M rce!" inquit, uh c mod

nihil t doc re possum! Tam stultus ac tam piger es

quam asinus!"

131

CAR XVII

GRAMMATICA LATINA Pers nae verb passtv -or -ris -mur -inint

I

sing. -or

pl r. -mur

II -ns

-TMtti

III -tur

-ntur

[1] iact r|

iact|or

iact mur iact mmf iacta wittr

videl^r vid rw vid |tnr

vid mur

iact ris iact tur [2] vid |ri

[3] merg|

vid mim'

vide nft/r

mergor

merg mur

merg ens merg itur [4] audl|ri

merg vnin merg untur

audior aud ro

aud! m«r

aud tur

audi unmr

-ans - tur [2)-eor

-(tmini

-eris

aud min

-antur - mur - min

-ior

-entur -ttnur -imint -imtur -imur

-eris

-imin

•itur

-iuntur

,- tur [3] -ar -eris -itwr

[4] -ior

- ntuv

- ris

- mini

-ttur

-iwttur

132

155 Ego magistr laudor = magister m laudat. Tu magistr laud ns = magister t laudat. N s magistr laud mur = magister n s laudat. V s magistr laud mm = magister v s laudat. Singul ris Pl r lis 160 laud |mwr Pers na pr ma laud|